การวิเคราะห์ประเภทบุคคลในพระพุทธศาสนา : หน้า 5/356

ประโยค - มังสังลติภาพกันแปล เล่ม ๒ หน้า ๕ [บรรยายสังสกุล] "ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๕ จำพวกเหล่านี้ มีปรากฏอยู่ในโลก บุคคล ๕ จำพวกเป็นไหม? คือ บุคคลมีสุตะน้อย(ทั้ง) ไม่เข้าถึงโดยสุดะ, บุคคลมีสุตะน้อย(แต่) เข้าถึงโดยสุดะ, บุคคลมีสุตะมาก(แต่) ไม่เข้าถึงโดยสุดะ, บุคคลเป็นผู้มีสุตะน้อย(ทั้ง) ไม่เข้าถึงโดยสุดะ เป็นอย่างไร? ภิกษุทั้งหลาย สตฺถะ คือ สุตตะ เคยยะ เวยากรณ คาถา อุณา อิติถุตตะ ชาดก องค์ฉะมะ เวทละ ของบุคคลบางคนในศาสนานี้ มีน้อย, เขาหาเป็นผู้ทั่วถึง อรรถ รู้ทั้งถึงธรรม แห่งสุดะอันนั้นแล้ว ปฏิบัติธรรมสมควร แก่ธรรมไม่ อย่างนี้แล ภิกษุทั้งหลาย บุคคลเป็นผู้มีสุตะน้อย(ทั้ง) ไม่เข้าถึงโดยสุดะ. ภิกษุทั้งหลาย ก็บุคคลเป็นผู้มีสุตะน้อย(แต่) เข้าถึงโดยสุดะ เป็นอย่างไร? ภิกษุทั้งหลาย สตฺถะ คือ สุตตะ เคยยะ ฯ ฯ ฯ เวทละ ของบุคคลบางคนในศาสนานี้ มีน้อย, ๑. สุตตะ ได้แก่ระเบียบคำที่แสดงเนื้อความไม่รู้แจ้ง ฯ ฯ ฯ เคยยะ ได้แก่ระเบียบคำที่มีงบฉันซับบางกะขนาด. เวยากรณ ได้แก่ระเบียบคำที่มีงบฉันซับร้อน. ไม่มีกาถาปน. คาถา ได้แก่ระเบียบคำที่ผูกประพันเป็นคาถา ต่างโดยฉันลักษณะและ พูดลักษณะฯ อุณา ได้แก่ระเบียบคำที่พระพุทธเจ้าเป็นต้น ทรงเปล่งอ้อมนัส. อิติถุตตะ ได้แก่ระเบียบคำที่พระพุทธเจ้าเป็นร้อยแก้วในเนื้องต้นแล้ว รศยา ข้อความนั้น (คำคม) ในภายหลัง ชาดก ได้แก่ระเบียบคำที่พระพุทธเจ้ารสแสดง บูรพาจารย์เป็นที่มาแล้วในอดีต. อภิฤทธิ์มะ ได้แก่ระเบียบคำที่แสดงความอัศจรรย์. เวทละ ได้แก่ระเบียบคำที่ผู้ถามได้ความรู้แจ้ง และมีความยินดีคาดคะเน ต่อ ๆ ไป รวมสตฺถะ ฯ นี้ เรียนบังคัศกุตฺตาคม.