พระภาคเจ้าและการบวช : หน้า 188/409

พระภาคเจ้า เมื่อเสด็จประทับอยู่ที่โคนต้นสะเดา ซึ่งเป็นพระทัยสง ในที่ใกล้แห่งเมืองเวรัญชาฯ พระอุปาถะจึงกล่าวว่า "เสด็จประทับอยู่ที่โคนต้นสะเดา ซึ่งเป็นพระทัยสงใกล้เมืองเวรัญชาฯ" มันในพระบารมีประเทศนี้ เหมือนอย่างฝูงโคทั้งหลาย เมื่อเที่ยวไปในที่ใกล้แห่งแม่น้ำ คงคาและขุมานเป็นต้น ชนทั้งหลายย่อมกล่าวว่า 'เที่ยวไปใกล้แม่น้ำ คงคา เที่ยวไปใกล้แม่น้ำมุจูนา' ฉะนั้น. [อธิบายคำว่า เวรัญชาย และ นพรูปจิณฺฑมุลล] ในคำว่า " เวรัญชาย วิรณติ นพรูปจิณฺฑมุลล" นี้ บัณฑิตพิพากษาว่าอนุโลมโดยนัยว่า "จริงอยู่" คำว่า เวรัญชา มั่นแสดงโศลกของพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นเป็นประโยชน์. คำว่า นพรูปจิณฺฑมุลล มีอันแสดงสถานเป็นที่อ่อนน้อมสมควรแก่บรรพชิต เป็นประโยชน์. ท่านพระอุบาลีเถระแสดงกลการที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำการอนุเคราะห์อาจหักสักดิ์ ในบรรดาคำระบุตั้งสองนั้น ด้วยคำระบุว่า เวรัญญา. แสดงการที่ทรงอนุเคราะห์พระบรรพชิต ด้วยคำระบุว่า นพรูปจิณฺฑมุลล. อันนี้ แสดงความอันอัดกดิกะบรรเทาโมก เพราะการรับปัจจัย ด้วยคำระบุมั่น, แสดงอุทุภรณ์แห่งอุบุญ ในการนำมาสู่อติภาคโมก เพราะละวัตถุดามเสีย ด้วยคำระบุมั่น. อันงณ์ แสดงการที่พระภาคทรงประกอบยิ่งด้วยธรรมเมตตา ด้วยคำระบุมั่น, แสดงการที่พระองค์มีพระภาคทรงประกอบด้วยพระกรณา ด้วยคำระบุมั่น, แสดงการที่ทรง