ปฐมสมฺมติสาธกาแพล ภาค ๑ : หน้า 267/409

ประโยค(ค) - ปฐมสมับัติสาธกาแพล ภาค ๑ - หน้า 262 พระภาคเจ้าตรัสด้วยบทธร, ความสงัดด้วยอำนาจจารมังสังกโยชน์ คือ โอมห โอคะ อาสะ อุปาทาน และคันฉะที่เหลือไว้ ย่อม เป็นอนพระองค์ตรัส ด้วยบทธ ๑, องค์ ความสงัดด้วยอำนาจจาระ บ่มดนหา และกิเลสที่สมบูรณ์ด้วยดับหนานไว้ เป็นอนพระองค์ ตรัสด้วยบทธแรก, ความสงัดด้วยอำนาจจารมังอริยะ และกิเลสที่ สัมปุฏด้วยอวิทฉานนั้นไว้ เป็นอนพระองค์ตรัส ด้วยบทธที่ ๒. อีกอย่างหนึ่ง ความสงัดด้วยอำนาจจารมังจิตตุบาท ๙ ดวง ที่สัมปุฏด้วยโลพะไว้ พึงทราบว่า เป็นอนพระองค์ตรัสด้วยบทธแรก, ความสงัดด้วยอำนาจจารมังอุปจาริตูปบาท ๔ ดวงที่เหลือไว้ พิง ทราบว่า เป็นอนพระองค์ตรัสด้วยบทธที่ ๒. การประกาศเนื้อความ ในคำว่า "วิจิฉฉา กมฺมิ วิจิฉ อุกฺกเต สมฺมิก" นี้ มี เพียงเท่านี้ก่อน. [อรรถาธิบายของ ๕ แห่งปฐมมาน] ก็พระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นทรงแสดงองค์สำหรับะแห่งปฐมมาน ด้วยคำมิประมาณเพียงเท่านี้แล้ว ควรนี้ เมื่อจะทรงแสดงองค์ประกอบ จิรงสรัจจะคำว่า " เป็นไปด้วยวัฏฐ์ เป็นไปด้วยวิจฉ" ในบทว่า " เป็นไปด้วยวัฏฎ์ " เป็นต้นนั้น มีวัจฉักดังนี้ :- ความตรัก ชื่อว่า วิกล, ท่านอธิบายว่า " ความดำริ " วิทานี้นั่น มีความกตเวทีชึงจิตใจอธิษฐานเป็นลักษณะ มีการจดและจดโดยรอบ เป็นรส. จริงอย่างนั้น พระ โโยกวาร ท่านอธิษฐานว่า " ทำอารมณ์ให้ เป็นธรรมชาตินอิตกจดแล้วและจดโดยรอบเดียวด้วยวิตดนั้น " วิทนั้น