ปฐมสมันตปาสาทกแปล ภาค ๑ - หน้า 344 : หน้า 349/409

ประโยค (ต) - ปฐมสมันตปาสาทกแปล ภาค ๑ - หน้า 344 หรือจักไม่อาจหนอแล "อีกอย่างหนึ่ง บทว่า ทวิวิธีกา แปลว่า เป็นผู้ยอดอย่างฝึกศร็อ จริงอยู่ บททั้งหลายเป็นต้นคือ อิทธิ (ความพยายาม) อิทธิ (ความ พากเพียร) อิธิน (ความเคลื่อนไหว) ปวดตน (ความเป็นไป) ชีวิต (ความเป็นอยู่) มีใจความอย่างเดียวกัน เพราะฉะนั้น ในบท ว่า "ทวิวิธีกา" นี้ จึงมีใจความเฉพาะบทนี้ คือ ความพยายาม ด้วยความเป็นทุกข์ ย่อมเป็นไปในเมืองวรัญชานี เพราะเหตุชั้น เมืองวรัญชานี จึงชื่อว่า ทวิวิธีกา บทว่า เสตฏฐภูติ คำว่า " เมืองวรัญชี ชื่อว่ามีครูกคน ตายขาวเคลื่อน เพราะอธิษฐานจะว่า ที่เมืองวรัญชานีมีครูก ขาวเคลื่อน." มือตีรบาว่า " ชกกพของพวกมนุษย์กำพร้า ผู้ขอแม้ ตลอดวันก็ไม่ได้อะไร ๆ ตายแล้ว มีครูกสี่เหมือนเห็ดหรือตังเกลือ กลาดอยู่ในที่นี้ ฯ." ปรเวว่า " เสตฏฐภูติ" ดังนี้บ้าง. ความหมาย แห่งปะนะนี้ว่า " โรคตายขาว มืออยู่ในเมืองวรัญชานี เหตุนี้น เมืองวรัญชานี จึงชื่อว่า มีโรคตายขาว." ความอุตุ คือความ เสียมแพงเพราะความเจ็บไข้ ชื่อว่า อุจฺฺมิคึ แล้วในเมืองวรัญชานั้น ในเวลาที่ข้าวกล้ำท้องมนุษย์ รวงข้าวสกิด รวงข้าวเหนียวและข้าว ละมานดีดี มีสีขาว ๆ ถูกโรคตายขาวนั่นเองทำให้เสีย ถึงน่านาม ไม่มีสีข้าวสารออกมา ( ถือคตเป็นรองออกมา) เพราะฉะนั้น เมืองวรัญชานี ท่านจึงเรียกว่า " เสตฏฐภูติ" (เมืองมีโรคข้าวกล้า ตายขาว)