ปฐมสมันตปาสาทิกาแปล ภาค ๑ : หน้า 276/409

ประโยค(คง) - ปฐมสมันตปาสาทิกาแปล ภาค ๑ หน้า ที่ 271 กว่าด้วยอุทธยามน สองงว่่า วิถูกวิจารณะ อุปสมา ความว่า เพราะเข้าไปสงบ คือเพราะก้าวล่วงองค์ทั้ง ๒ เหล่านี้ คือ วิถุกและวิจาร. มือบริบาลว่า " เพราะวิถิกิวาไม่ปรากฏในขณะอุทธยามน" พิทักษรสนิษฐานิฐฐานว่า "ในบรรดามานทั้ง ๒ นั้น ธรรมใน ปฐมมานเต็มหมด ไม่มีอยู่ในอุทธยามน, ด้วยว่า ธรรมทั้งหลาย มีสังสะเป็นต้น มืออยู่ในปฐมมานเป็นอย่างหนึ่ง ใบอุทธยานนี้ ก็ เป็นอีกอย่างหนึ่ง แม้จริง, ถึงกระนั้น พระผู้พระภาคเจ้าก็ดรัส อย่างนี้ว่า เพราะเข้าไปสงบวิถิกิวิยา เพื่อจะทรงแสดงว่า การบรรลุ มาณอื่นนอกจากปฐมมานมีวิถียานเป็นต้น จะมีได้ เพราะก้าวล่วงองค์ ที่หยาบ ๆ ได้. [ อรรถธาบาบอัจฉตดศัพท์ ] ในอธิการนี้ บันฑิตประสงค์อา นิจฉตัดตง ชื่อว่า อัจฉตง. แต่ในคัมภีร์วิริยังก์ พระผู้พระภาคเจ้ารัศมีเช่นนี้ว่า " อัจฉตง- ปัจฉตง" เท่านั้น. คือเพราะบันฑิตประสงค์อา นิจฉตัดตง ชื่อว่า อัจฉตง จะนั่น ในว่าน " อชุตต" นี้ บันฑิตพึงเห็นเนื้อ ความดังนี้ว่า " เกิดแล้วในตน คือเกิดแล้วในสนดานของตน." [ อรรถาธิบาย สัมปสานนท์ศัพท์ ] สรฬา (ความเชื่อ) พระผู้พระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า สัมป- ๑. อง วี ๑๗/๒๕๒-๒๕๔