สมาธิที่สมบูรณ์ : หน้า 281/409

สมาธิที่สมบูรณ์กัน. ในพระบาลีนั้น พระผู้มพระภาคตรัสถวายเอานี้เท่านั้นว่า "เกิดจากสมาธิ" เพื่อสรรเสริญคุณยานนี้ เพราะถึงแม้ปฐมาน จะเกิดจากสมาธิแม่ก็จริง, ถึงกระนั้น สมาธินี้เท่านั้น ควรเรียกได้ว่า "สมาธิ" เพราะเป็นสมาธิที่ไม่หวั่นไหวและผ่องใสอย่างยิ่งจากความกระเพื่อมแห่งวิญญาณ. คำว่า "ปีติสุข" นี้ มีนัยดังกล่าวมาแล้วนั้นเอง. บทว่า "ฤทธิ์" คือเป็นที่ ๒ โดยลำดับแห่งการคำนวณ. มานนี้ชื่อว่า "ทุติยานมองค์ 5 ทุติยานมองค์ 3" ก็ในคำว่า "มาณิ" นี้ พึงทราบว่า "ปฐมานมองค์ 5 เพราะองค์ทั้งหลายวิบัติเป็นต้น ฉันใด, ทุติยานนี้ ก็องค์ 4 เพราะองค์ทั้งหลายสัมปลาทะเป็นต้น ฉันใด, เหมือนอย่างที่พระผู้มพระภาคเจ้าติว่า "สัมปลาทะ (ความผ่องใส) ปีติ (ความอิ่มใจ) สุข (ความสบายใจ) เอกคตาแห่งจิต ชื่อว่า มานะ". อันนั้นเป็นนัยทางอ้อมเท่านั้น. แต่โดยนัยทางตรง ทุติยานนั้น วันองค์คือสัมปลาทะเสร็จแล้ว มีเพียงองค์ 1 เท่านั้น, เหมือนอย่างที่พระผู้มพระภาคเจ้าติว่า "มานะ มองค์ 3 คือปฐิ สุข เอกคตาแห่งจิต มือยู่ในสมบัณฑิต เป็นไฉน?" คำที่เหลือมีนัยดังกว่าแล้วนั้นแล. ถาว่าด้วยอุติยาน ขบ. ๑. อภิค. วิ. ๗๕/๙๔๕๒ ๒. อภิค. วิ. ๗๕/๙๔๖