ความหมายของคำว่า พระสมณะในพระพุทธศาสนา : หน้า 192/409

ประโยค (ตอ)- ปฐมสมันดปาสำคัญแปล ภาค ๑ หน้า 187 [ อธิบายเรื่องที่พระมหามนได้ฟัง ] บัดนี้ พระอุบาสเถระเมื่อจะประกอบเรื่องที่เวรีอุพรหมได้ฟัง จึงได้กล่าวว่ามว่า " สมโณ ขูล โก โคโตโม" เป็นคำขึ้น ในคำนั้น บันลิติพึงทราบว่า พระผู้พระภาคเจ้าว่าสมณะ เพราะเป็นผู้มาปสังแล้ว ข้อนี้ สมจริงดังคำที่พระองค์ตรัสไว้ว่า " เราเรียกบุคคลว่าพระสมณะ เพราะมีบาทอันอ่อนเสื่อมแล้ว ว่าสมณะ เพราะความเป็นผู้มาปสังแล้ว" ก็พระผู้พระภาคเจ้าจำ ว่า เป็นผู้มาปอ้น อธิษฐานอย่างยอดเยี่ยมให้สงบแล้ว เพราะฉนั้น พระนาม คือ สมณะ นี้ พระองค์ตรบรรลุแล้ว ด้วยคุณตามเป็นจริง บทว่า " ขุ" เป็นนามตาม ลงในวรรคว่า ได้ฟังมา คำว่า " โก" เป็นเพียงคำร้องเรียกที่มาสั่งโดยชาติเพียงแหล่ ชนผู้ชาติเกิดเป็นพระสมณะ แต่บัดนี้ สงฌจจริงดังคำที่พระองค์ตรัสไวว่า " ผู้ย้นย่อมเป็นผู้สังว่า โภวาที ( ผู้มีวาทวาเจริญ) ผู้มีแล ยิ่งมีกลด เครื่องกังวล" ด้วยคำว่า " โคโตโม " นี้ เวรีอุพรหมน ตูล เรียกพระผู้พระภาคเจ้า ด้วยอานนท์แห่งพระโอวาท เพราะฉนั้น บันลิติพึงเห็นใจความ ในคำว่า " สมโณ ขูล โก โคโตโม " นี้ อย่างนี้ว่า " ได้ยินว่าพระสมณโคดมโคตร ผู้เจริญ" ส่วนคำว่า " สงฌปฏต" นี้ แสดงถึงระคูอันอุ่นสูงส่งของพระผู้พระภาคเจ้า กล่าวว่า " สงฌปฏต" นี้ แสดงถึงความที่พระผู้พระภาคทรงผวนด้วยศรัทธา มีอธิบายว่า " พระองค์มิได้ถูกความเสื่อมอะไร ๆ ครอบงำ ทรงละความทุกข์นั้น อนึ่งยังไม่สิ้นเนื้อประดัใวแล้ว