สมุปสงฆ์ และ เอกกีวะ ในพระพุทธศาสนา : หน้า 277/409

ประโยค (ควาย) - ปฐมสัมผัสสักนานแปล ภาค ๑ หน้า 272 สานะ ในบทว่า "สมุปสงฆ์" นี้ มีความหมายว่า สมุปสงฆ์ เพราะประกอบด้วยความผ่องใส เหมือนผ้าสีเขียว เพราะประกอบด้วยสีเขียวขาวนั้น อีกอย่างหนึ่ง เพราะฉะนั้น ผ่อนผัน ยังใจให้โล่งใส้วดี เพราะประกอบด้วยศรัทธาที่เป็นเครื่องยังใจให้ ผ่องใส (และ) เพราะสงบระงับความกำเริบแห่งวิตและวิจารเสียได้ เพราะเหตุมั่นนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงตรัสว่า "สมุปสงฆ์." ก็ในอรรถกวีนี้ พึงรวมสัมพันธไมตรีจากอย่างนี้ว่า "สมุปสงฆ์ เจตโต" (เป็นความผ่องใสแห่งใจ) แต่อรรถกวีตัน พึงประกอบ บทว่า "เจตโต" นั้น เข้ากับ เอกกีวะ [ อรรถการีบ ย เอกกีวาวศพัทธ์ ] ในบทว่า "เอกกีวะ" นั้น มีอรรถโยงนาคคงไว้ดังนี้ว่า สมาธิ ชื่อว่า เอกกี เพราะอรรถว่า เป็นธรรมเอกผู้นี้ อธิบายว่า "ชื่อว่าเป็นธรรมที่ดี คือธรรมะประเสริฐที่สุด ผู้นี้ เพราะวัตถาวิจาไม่ผุดฉัน น จึงอยู่ แม้นที่ประเสริฐที่สุด เขาก็เรียก ว่า "เป็นเอก ในโลก" อีกอย่างหนึ่ง จะกล่าวว่ามีวิธีวิจารจาก วิเวกและวิจาร ชื่อว่าเป็นธรรมเอก คือไม่มีสหาย ดังนี้ว่า ก็ครว. อีกบรรยายหนึ่ง สมาธิ ชื่อว่า อุติ เพราะอรรถว่า ยอมหังสัมป- ยุทธรรมให้ผุดฉัน อธิบายว่า "ให้ตั้งขึ้น." สมาธินั้น เป็นเอก เพราะอรรถว่า ประเสริฐและผุดฉัน เพราะเหตุนี้นั้น จึงชื่อว่า เอกติ. กล่าวว่า "เอกติ" นั้น เป็นชื่อของสมาธิ. ทุติยาม ย่อมยิ่งสมาธิ ที่ชื่อว่า เอกติ นี้ ดังกล่าวนี้ให้เกิด คอให้เจริญ เหตุนี้นั้น ทุติย-