ปฐมสมันดาปสาทกเทป ในภาค ๑ - หน้า 311 : หน้า 316/409

ประโยค(ตอน) - ปฐมสมันดาปสาทกเทปใน ภาค ๑ - หน้าที่ 311 แห่งพระวินัยนี้ ข้าพเจ้าจักรวณาไว้เฉพาะภาษีเท่านั้น [ อรรถาธิบายว่าพิชญักษณ์เป็นต้น ] บทว่า โส คือ โส อะ ว่า เรานั้น ในคำว่า " ทิพพพน " เป็นนี้ มิวิจฉัฏงค์: จักุประสาท ชื่อว่าทิพย์ เพระ เป็นเชนกับจักษุทิพย์ จริงอยู่ จักุประสาทของเทวาทั้งหลาย ที่เกิดเพราะสุจิตตธรรม อันนี้ดิม สลด และเลือด เป็นดังมิได้ หัวพ้น ซึ่งสามารถรับอารมณ์แม้นในที่ใกล้ได้ เพราะเป็นธรรมชาติ ที่พิ้นจากอุปกิลณเครื่องเศร้าหมอง ชื่อว่าเป็นทิพย์ ถืออย่างหนึ่ง ญาณจักุนี้ ที่เกิดเพราะกำลังแห่งวิริยามาก ก็เป็นเช่นจักษุประสาท นั่นเหมือนกัน; เพราะเหตุนั้น ญาณจักุนี้ จึงชื่อว่าเป็นทิพย์ เพราะเป็นเช่นกับจักษุทิพย์ ญาณจักุนี้ ชื่อว่าเป็นทิพย์ เพราะเป็นจักษุอันพระองค์ได้แล้วด้วยอานางทิพิวาหร และเพราะ แม้นก็ดือศัททิวิทพร เป็นชื่อว่าเป็นทิพย์ แม้เพราะมีความรุ่งเรือง มาก ด้วยการกำหนดแสงสว่าง ชื่อว่าเป็นทิพย์ แม้เพราะมีคติ (ทางไป) มาก ด้วยการเห็นรูปเขาที่อยู่ภายนอกแสดงเป็นฉัน. หมวด ๕ แห่งอรรถทั้งหมดนี้ บันทัดพิพากษา ตามแนวแห่งคัมภีร์พิทยาศาสตร์ ชื่อว่าอันญาณ เพราะอรรถว่าเห็น เป็นเหมือนจักษุ เพราะทำ กิจแห่งจักษุ แม้เพราะเหตุนี้นั่น จังชื่อว่าอันญาณ ชื่อนำริสุดธี เพราะ ความเป็นเหตุแห่งวิจิตรถิรวิทยา ด้วยการเห็นความดติและความบูติ (แห่งสัตว์ทั้งหลาย) จริงอยู่ ผู้ใด ย่อมเห็นเพียงความดติเท่านั้น ไม่เห็นความบูติ (แห่งสัตว์ทั้งหลาย) ผู้้นย่อมอึดอาจทุจศีล