แนวคิดเกี่ยวกับพุทธเขตในปฐมสมันตปาสาท : หน้า 307/409

ประโยค (ค) ปฐมสมันตปาสาทภาค ๑ หน้า 302 ได้ดังแต่ชั้นเวหิปผลลงมา. ก็โดยส่วนมาก พุทธเจดีย์อย่างหนึ่ง (คือ เขตของพระพุทธเจ้า) ย่อมพินาศไป แม้ในกาลทุกเมื่อ. [ พุทธเขต ๑ พร้อมทั้งอรรถาธิบาย ] ขึ้นชื่อว่า พุทธเขต (คือเขตของพระพุทธเจ้า) มี ๓ คือ ชาติ- เขต (คือเขตที่ประสูติ) อาณาเขต (คือเขตแห่งอำนาจ) วิสัยเขต (คือเขตแห่งอารมณ์ หรือความหวัง)๑. ในพุทธเขต ๑ อย่างนั้น สถานเป็นที่วันไหนแล้ว เพราะเหตุ ทั้งหลายก็มีอุบลธรรมเป็นต้น ของพระตกดำ ชื่อ ชาติเขต ซึ่งมี멘ับจักรวาลเป็นที่สุด. สถานที่อาณาเขตแห่งพระปริตจากนั้น คือ รัตนปริต เมตกา- ปริต รันปริต ชัคลปริต อาณาจักรอูปริต โมปรปริต เป็นไป ชื่อว่า อาณาเขต ซึ่งมีแสนโกฏิจักรวาลเป็นที่สุด. เขตเป็นที่พึ่งของพระองค์ทรงจะลี้จากหวัง ที่พระองค์หมาย ถึงตรัสไว้ว่า “ ก็ให้รอก ตกาศพึงหวังโลภาธรรมมีประมาณเพียงใด ” ฉันนี้เป็นต้น ชื่อว่า วิสัยเขต ซึ่งมีประมาณมหาที่สุดได้. บรรดาพุทธเขตทั้ง ๓ เหล่านั้น อาณาเขตอย่างหนึ่ง ย่อม พิณาศไป ดังพระนามมะนี้ ก็เมื่ออาณาเขตนั้นพิณาศอยู่ ชาติเขต ก็อ้อมเป็นอันพิณาศไปด้วยเหมือนกัน. และชาติเขตเมื่อพิณาศไป ก็ ย่อมพิณาศโดยรวมกันไปทีเดียว. แม้มีอำนาจอยู่ ก็อำนาจอยู่โดย รวมกัน. ความพิณาศไป และความดำรงอยู่แห่งเขตนั้น ข้าพเจ้ากล่าว