ปฐมสมับปาสักกาแปลง - หน้าที่ 362 : หน้า 367/409

ประโยค๓- ปฐมสมับปาสักกาแปลง ภาค ๑ - หน้าที่ 362 จะพลิกแผ่นดิน แล้วให้กูฎฯ ทรงหลายฉันจวนดิน,' ครวนนั้นท่านได้มี ความริษงั้งว่าว่า "ถก่ว่า เมื่อเราอยู่ในสำนักของพระผู้มีพระภาคเจ้า จะไม่พูดองค์พระผู้มีพระภาคเจ้า แล้วพึงทำอย่างนั้นใช่รึ.. ข้อนั้น จะไม่ฟังเหมาะแก่เรา...จะพึงเป็นเหมือนการแข่งดี ที่เรากับพระผู้- มีพระภาคเจ้า; เพราะฉะนั้น พระเณรมีความประสงค์จะตูลอ จึงมา กราบทูลกล่าวคำนี้นะพระผู้มีพระภาคเจ้า. [ ภายในแผ่นดิน มีจงดินที่มีรสโอชา ] สองบทว่า เหตุวิมุติสมุนนัน ความว่า ได้ยินว่า พระเณร กล่าวหมายเอาฟังดิน โชคชาติน วงดิน ซึ่งมีอยู่ในพื้นที่เบื้องล่างแห่ง แผ่นดิน. บรรดาเทเหล่านั้น บทว่า สมุนนัน กล่าวว่า มีรสหวาน อธิบายว่า "มีรสดี." เหมือนอย่างในประโยคว่า "ต้นไม้ผล สมบูรณ์ และมีผลเกิดแล้ว พึงมีในสถานที่นั้น" ดังนั้น พึงทราบความ หมายว่า มีผลอร่อยฉันใด แม้ในอธิรานี้ ก็ฉันนั้น บ่นฑิต พึงทราบความหมายแท่งว่า " สมุนนัน" นี้ว่า มีรสหวาน คือนรสชาติ. ส่วนคำว่า "เสวยฤทป บุกุณูม อนิลิก" นี้ว่า พระเณรกล่าวว่า แล้ว ก็ดีเพื่อแสดงข้ออุปมา เพราะพื้นเบื้องล่างแห่งแผ่นดินนั่น เป็น ธรรมชาติมีรสหวาน. นำหวาน ที่ตวามสนงเล็ก ๆ ทำไมแล้ว ชื่อว่า ๋ทุกทุกมธุ (น้ำผึ้งหวาน). บทว่า อนิลิก แปลว่า ไม่มีตัว คือไม่มีตัวอ่อน ได้แก่น้ำผึ้ง