ปฐมสมันตปิฎกภาค ๑: อรรถาธิบายความสุขในพระธรรม : หน้า 232/409

ประโยค(ตอน) - ปฐมสมันตปิฎกภาค ๑ - หน้าที่ 227 " ไปแล้ว." คำว่า "อุปสมฤมิตวา" เป็นคำแสดงปรโทธสถานกาล- กิริยาหงการเข้าไปฝัน. อีกอย่างหนึ่ง ท่านกล่าวอธิบายไว้ว่า " เวรุพุทธมหत्त " ไป แล้วอย่างนั้น คือไปยังสถานที่ใกล้ชิดว่านี้ ได้แก่ที่บ่าวใกล้คล่อ พระผู้พระภาคเจ้า ดังนี้บ้าง. หลายบาทว่า " ควฏฐ สกฺโธ สมโมทิ " ความว่า พระผู้มี พระภาคเจ้า เมื่อทรงถามถึงความสุขทุกข์เป็นต้น ได้ทรงมีความ รื่นเริงเป็นไปกับมรามนั้นแล้ว ฉันใด, ถึงแม้พราหมณ์นั้น ก็ ฉันนั้น ได้มีความรื่นเริงเป็นไปกับพระผู้มีพระภาคเจ้า คือได้ถึงความ เป็นผู้รื่นเริง ได้แก่ความเป็นพวกเดียวกัน ดูน่าเย็นกับน้ำร้อนผสม เป็นอันเดียวกันนั้น. [ อรรถาธิบายคำว่า สโมโมทนีย และ สาราณีย ] กิริวัญพราหมณ์ ได้รัชนี ( กับพระผู้ภาคเจ้า ) ด้วย ถ้อยคำอธิบายว่า " ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ! พระองค์พอคณาได้ หรือ ? พอยังกำภาพให้เป็นไปได้หรือ ? และพระสาวกทั้งหลายของ พระโคดมผู้เจริญ ไม่มีอาพาธหรือ ? ไม่มีทุกข์หรือ ? ยืนคงอยู่ หรือ ? ยังมีกังวลอยู่หรือ ? ยังอยู่ทุกข์หรือ ? " ดังนี้ ฉันใด. ถ้อยคำอธิบาย ชื่อว่า สมโมทนีย ( คือถ้อยคำเป็นที่ตั้งแห่งความ รื่นเริง ) เพราะให้เกิดความรื่นเริงกว่าสอึคือดีและปราโมทย์ และ เพราะเป็นถ้อยคำควรเพื่อความรื่นเริง, ชื่อว่า สาราณีย ( คือถ้อย ... ๑. สารตถปปีติอีดี อรรถะโยนกกดี เป็น ขนมยานานิ ได้แปลตามนั้น.