การวิเคราะห์ธรรมในคัมภีร์วิลังกัง : หน้า 269/409

ประโยค(ค) - ปฐมสมันปถาคตบาแปล ภาค ๑ หน้าที่ 264 เป็นไปกับด้วยวิจาร: " แต่ในคัมภีร์วิลังกัง พระองค์ทรงทำเทศนาเป็นบุคลาฐิฐาน โดยยึดเป็นต้นว่า " ภูฆ เป็นผู้แท้งแล้ว เข้าถึงพร้อมแล้ว ด้วยวิจารนี้ และด้วยวิจารนี้:" ถึงนี้ความแม่ในคัมภีร์ วิลังกัง ก็ฝังเห็นเหมือนอย่างนี้แหละ ในบทว่า " วิจกฺ" นี้ มีวิตฉินิดงี้:- ความสงัด ชื่อว่า วิวกฺ.อธิษฐานว่า " ความปราศจากวิจารณ์" อีกอย่างหนึ่ง ธรรมที่ สงจากนิรฉร" ชื่อว่า วิจกฺ เพราะอธิบายว่า สงดับแล้ว, อธิษฐานว่า " กองแห่งธรรมอันสัมปนั่นด้วยวณ." ปีติ และสุข เกิดจากวิกว่านี้ หรือเกิดในวิกว่านั้น เพราะเหตุนี้ จึงชื่อว่า วิจกฺจง [อรรถาธิบายของคัมภีร์ คือ ปีติ และสุข] ในบทว่า " ปีติสุข" มีวิตฉินิดงี้:- ธรรมชาติที่ชื่อว่า ปีติ เพราะอธิบว่า ทำให้เอิบม. ปีตนี มีความปลาบปลื้มเป็น ลักษณะ มีความอิ่มเอมกายและจิตเป็นรส, อีกอย่างหนึ่ง มีความแผ่ไป เป็นรส มีความเบิกบานใจเป็นปัจจุบัน ความสุข ชื่อว่า ความสุข อธิษฐานว่า ธรรมชาติที่ชื่อว่า ความสุข เพราะอธรรว่า ยอ่มเคียงกัน และขุดเสียด้วยดี ซึ่งอาพทางกายและจิต ความสุขนั้น มีความสำราญเป็นลักษณะ มีอันเข้าไปพอกพูนซึ่งธรรมที่สัมปน ด้วยความสุขนี้เป็นรส มีความอนุเคราะห์เป็นเครื่องปรากฎ ก็เมื่อความไม่พรากจากกันแห่งปีติและสุขเหล่านั้นในจิตดูปท ลงขณะ แม้มือลุ ปีติ คือ ความยินดีด้วยการได้อุจุธรมณ์, สุข ๑.อภ.วิ. ๙๕/๙๔๙