วิสุทธิมรรค - อัปปมัญญาและวิชชาจรณสมฺปนฺโน : หน้า 261/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 259 อัปปมัญญา 4 มีเมตตาภาวนาเป็นต้นอรูปสมาบัติ ๔ และองค์แห่ง ปฏิจจสมุบาทโดยปฏิโลมมีชรามรณะเป็นต้น โดยอนุโลมมีอวิชชา เป็นต้น ( เหล่านี้ )ก็พึงประกอบ ( ความ ) เข้าโดยนัยนั้นแล นี่เป็นการประกอบ (ความ ) บท ๑ ในธรรมเหล่านั้น (คือ) พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรู้ คือทรงรู้โดยอนุโลมทรงรู้โดยปฏิโลม โดย ชอบและโดยพระองค์เอง ซึ่งธรรมทั้งปวง โดยยกขึ้นเอาทีละบทอย่าง นี้ว่า " ชรามรณะเป็นทุกขสัจ ชาติเป็นสมุทัยสัจ ความออกไปแห่ง ทุกข์และสมุทัยนั้นทั้งสองเป็นนิโรธสัจ ปฏิปทาเป็นเหตุรู้นิโรธ เป็น มรรคสัจ " ( ดังนี้เป็นตัวอย่าง ) เพราะเหตุนั้นข้าพเจ้าจึงว่า " พระ ผู้มีพระภาคเจ้านั้น ทรงพระนามว่า สมฺมาสมฺพุทฺโธ ก็เพราะทรงรู้ ธรรมทั้งปวงโดยชอบ และโดยพระองค์เอง " ดังนี้ [แก้อรรถบท วิชชาจรณสมฺปนฺโน] ៨ ส่วนที่ทรงพระนามว่า วิชชาจรณสมฺปนฺโน ก็เพราะทรงถึง พร้อมด้วยวิชชาทั้งหลายและจรณะด้วย ใน ๒ บทนั้น บทว่า วิชชา หมายเอาทั้งวิชชา ๓ ทั้งวิชชา ๘ วิชชา ๓ พึงทราบตามนัยที่กล่าวใน ภยเภรวสูตรวิชชา ๘ พึงทราบตามนัยที่กล่าวในอัมพัฏฐสูตรเถิด ก็ อัมพัฏฐสูตรนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงกำหนดเอาอภิญญา ๖ กับ วิปัสสนาญาณ และมโนมยิทธิ ตรัสเป็นวิชชา ๘ ธรรม ๑๕ ประการ คือ สีลสังวร อินทริเยสุคุตฺตทวารตา ( ความ คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย) โภชเนมัตตัญญุตา ชาคริยานุโยค สัทธรรม ๗ ( คือ ศรัทธา หิริ โอตตัปปะ พาหุสัจจะ วิริยะ สติ ปัญญา )