วิสุทธิมรรค: การขยายปฏิภาคนิมิต : หน้า 159/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 157 อัปปนาแล้ว ก็จำต้องขยายในฐานะ ( จุด ) หนึ่งเป็นแน่แท้ เพราะ เหตุนั้น ข้าพเจ้าจึงกล่าวว่า " จึงขยาย (ส่วน) ปฏิภาคนิมิตตามที่ได้ ไว้แล้ว " (ต่อไป ) นี้เป็นนัยในการขยายปฏิภาคนิมิตนั้น พระโยคีนั้น ไม่พึงขยายนิมิตนั้น โดยทำนองขยายบาตร (ดิน) ทำนองขยายขนม ทํานองขยายข้าว ทํานองขยายตัวแห่งเถาวัลย์และทำนองขยายผ้า จึง นึกกำหนด ( ขยาย )ขนาดแห่งนิมิตที่ได้ไว้อย่างไรนั้นว่า (จงขยาย) ประมาณ ๑ องคุลี ๒ องคุลี ๓ องคุลี ๔ องคุลี ... โดยลำดับ แล้วจึงขยาย เท่าที่กำหนดไว้ หากมิได้กำหนด (ดังกล่าว) ไม่ควรขยาย เปรียบ เหมือนชาวนา กำหนดที่ๆ จะพึงไถด้วย (รอย) ไถแล้วจึงไถไปภายใน ที่กำหนดไว้ ฉะนั้น อนึ่งเหมือนภิกษุทั้งหลายจะผูกสีมา กำหนด นิมิตทั้งหลายก่อนแล้วจึงผูกภายหลัง ฉะนั้น แต่นั้นเมื่อจะขยาย (ต่อไป) ก็พึงกำหนดโดยขนาดคืบ ๑ ศอก ๑ เท่าบริเวณด้านหน้า (แห่งวิหาร ) เท่าแดนวิหาร และแล้ว เท่าแดนหมู่บ้าน แดนนิคม แดนชนบท แดนราชอาณาเขต และแดนสมุทร หรือ โดยขนาดเท่า จักรวาล หรือแม้ยิ่งกว่านั้น ก็ขยายไปได้ เปรียบเหมือนลูกหงส์ ตั้งแต่กาลที่ (ขน) ปีกงอกไป (มันหัด) โผไปทีละน้อยๆ กล้าแข็ง เข้า ก็ ( บิน ) ไปสู่ที่ใกล้พระจันทร์พระอาทิตย์ได้โดยลำดับ ฉันใด ภิกษุก็ฉันนั้นเหมือนกัน เมื่อกำหนด (ขนาด) แล้วขยายนิมิตไปโดย นัยที่กล่าวแล้ว ก็ย่อมขยายไปจนเท่าขนาดจักรวาล หรือยิ่งกว่านั้นได้ ๑. มหาฎีกาแก้ว่า ชวนหัสโปตกา ลูกหงส์พันธ์ที่บินเร็ว