วิสุทธิมรรค: ปฐมฌานและลักษณะ ๔ : หน้า 150/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 148 ท่ามกลาง เพราะเหตุนั้นจึงกล่าวว่าปฐมฌานเป็นคุณมีความงามใน ท่ามกลางด้วย ถึงพร้อมด้วยลักษณะ ๓ ด้วย ( ในข้อว่า ) ความร่าเริง เป็นที่สุดแห่งปฐมฌาน (นั้นถามว่า ) ลักษณะแห่งที่สุดมีเท่าไร (ตอบว่า ) ลักษณะแห่งที่สุดมี ๔ คือ ความร่าเริง ( ย่อมมี ) ด้วยหมายถึงว่าธรรมทั้งหลายที่เกิดในฌานจิตนั้น มีความเป็นไปไม่ล่วงกันเลย (๑) ความร่าเริง ( ย่อมมี ) ด้วยหมาย ถึงว่า อินทรีย์ทั้งหลายมีรสเป็นอันเดียวกัน (๑) ความร่าเริง ( ย่อมมี ) ด้วยหมายถึงการยังความเพียรอันควรแก่ภาวะนั้นให้เป็นไป (๑) ความ ร่าเริง ( ย่อมมี ) ด้วยหมายถึงว่าฌานจิตนั้นเป็นอาเสวนะ (คล่อง) (๑) (๔ ข้อนี้จัดว่า ) เป็นความร่าเริง เป็นที่สุดแห่งปฐมฌาน นี้เป็น ลักษณะ ๔ แห่งที่สุดเพราะเหตุนั้นจึงกล่าวว่าปฐมฌานเป็นคุณมี ความงามในที่สุดด้วย ถึงพร้อมด้วยลักษณะ ๔ ด้วย " ดังนี้ [อรรถาธิบายแห่งบาลีติวิธกัลยาณตา อาจารย์พวกหนึ่งพรรณนาไว้ว่า "ในธรรม ๓ ประการนั้น อุปจารพร้อมทั้งสัมภาระ (องค์ประกอบ) ชื่อว่าปฏิปทาวิสุทธิ อัปปนา ชื่อว่า อุเปกฺขานุพฺรูหนา ปจจเวกขณา (ปัญญาอันพิจารณาความ สำเร็จกิจ ?) ชื่อว่า สมุปห์สนา" ดังนี้ แต่เพราะว่าในพระบาลี กล่าวไว้ว่า "จิตอันถึงความเป็นหนึ่งแล้ว ย่อมเป็นจิตแล่นไปสู่ ปฏิปทาวิสุทธิด้วย เป็นจิตอันอุเบกขาพอกพูนด้วย เป็นจิตอันญาณให้ ร่าเริงด้วย” ดังนี้ เพราะฉะนั้นปฏิปทาวิสุทธิ บัณฑิตพึงทราบโดย