วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 279 : หน้า 281/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 279 ( ภเคชิ ยุตฺโต ) ผู้ประกอบด้วยภคธรรม ทั้งหลาย ลาย เป็น ( วิภตฺตวา ) ผู้จำแนก เป็น ( ภตฺตวา ) ผู้คบ” เป็น ( ภเวสุ วนฺตคมนะ ) ผู้คายความไปในภพทั้งหลายเสียแล้ว เพราะ เหตุนั้นจึงทรงพระนามว่า ภควา (แก้บท ภาคุยวา] ในบทเหล่านั้น บัณฑิตพึงทราบว่า ท่านถือนิรุติลักษณะ (คือลักษณะภาษาที่จะเปล่งออกมาให้เสนาะหู และสะดวดปากด้วย) มีลักษณะว่า "วณฺณาคโม วณฺณวิปริยาโย ลงอักษรใหม่ ย้าย อักษร" เป็นต้น หรือถือเอาลักษณะคือการรวมเข้าในชุดศัพท์มี ปิโสทรศัพท์เป็นอาทิ (คือทำอย่างปิโสทรศัพท์เป็นต้น) ตามนัยแห่ง ศัพทศาสตร์ เมื่อน่าจะเรียกว่า พระภาคุยวา เพราะพระองค์ทรงมี พระภาคยะ คือ พระบารมี มีทานและศีลเป็นต้น อย่างเยี่ยมยอด อันสามารถยังความสุขทั้งที่เป็นโลกิยะ ทั้งที่เป็นโลกุตตระให้บังเกิดได้ (แต่ ) เรียกเสียว่าพระภควา [แก้บท ภคควา] อนึ่ง เพราะเหตุที่พระองค์ได้ทรงหักเสียแล้ว ซึ่งกิเลสทำความ กระวนกระวายและเร่าร้อน ( แก่สัตว์ทั้งหลาย )ทั้งสิ้น นับด้วย แสนประเภท ๑. ภคควา วิกฤตวา ๒ ศัพท์นี้ลง ตวนๆ ปัจจัยกิริยากิตก์ ไม่ใช่ วนตุปัจจัย ตัทธิต ๒. เคยพบในหนังสือเก่าเขียนไว้ว่า "พระผู้มีพระภาคย์" น่าจะเขียนตามนัยนี้