วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ : หน้า 183/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 181 ครั้นเมื่อพระโยคาวจรนั้นออกจากตติยฌานแล้ว มีสติสัม ปชัญญะปัจจเวกขณ์องค์ฌานทั้งหลายอยู่ สุขกล่าวคือ โสมนัสเวทนา เจตสิกสุข ปรากฏโดยความเป็นองค์หยาบ อุเบกขาเวทนาและจิตเต กัคคตาปรากฏโดยความเป็นองค์ละเอียดในกาลใด ในกาลนั้นเมื่อเธอ ทำในใจแล้วๆ เล่าๆ ซึ่งนิมิตนั้นนั่นแล โดยบริกรรมว่า ปฐวี ปฐวี ดังนี้เพื่อละองค์หยาบและเพื่อได้องค์ละเอียดอยู่ ขณะที่ปรากฏว่า จตุตถฌานจักเกิด มโนทวาราวัชชนะย่อมตัดภวังค์ ทำปฐวีกสิณ นั่นเองให้เป็นอารมณ์เกิดขึ้น ต่อนั้น ชวนะ ๔ หรือ ๕ ดวงย่อมเกิด ในอารมณ์นั้นแล ซึ่งดวงหนึ่งในที่สุดเป็นรูปาวจรจิตมีจตุตถฌาน ดวงที่เหลือเป็นกามาวจรจิตมีประการดังกล่าวแล้ว ( ในตอนแก้ปฐม- ฌาน )แล แต่ความ (ต่อไป ) นี้เป็นข้อแปลก ( จากความที่กล่าวๆ มาแล้ว ) คือเพราะเหตุที่สุขเวทนาหาเป็นปัจจัยโดยเป็นอาเสวนปัจจัย แห่งอทุกขมสุขเวทนาไม่ อันอทุกขมสุขเวทนาจึงเกิดขึ้นในจตุตถฌาน นั่นเอง เพราะเหตุนั้นชวนะ ( ในอัปปนาวิถี ) เหล่านั้น จึงเป็น จิตสัมปยุตอุเบกขาเวทนา ก็เพราะสัมปยุตด้วยอุเบกขานั่นแล แม้ ปีติในฌานนี้ก็เสื่อมไปสิ้น ก็ด้วยภาวนานุกรมเพียงเท่านี้ พระโยคาวจรนั้น เพราะละสุขด้วย เพราะละทุกข์ด้วย เพราะโสมนัสและโทมนัสดับหายไปก่อนเทียว ชื่อ ว่าเข้าถึงฌานที่ ๔ อันไม่มีทุกข์ไม่มีสุข มีความบริสุทธิ์แห่งสติอันเกิด แต่อุเบกขาอยู่ ด้วยประการดังนี้ จตุตถฌานปฐวีกสิณอันละองค์ กอบด้วยองค์ ๒ งาม ๓ ประการ พร้อมไปด้วยลักษณะ ๑๐ ก็เป็นอัน พระโยคาวจรนั้นได้บรรลุแล้ว