การเข้าถึงฌานที่ ๓ ในวิสุทธิมรรค : หน้า 172/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 170 ย่อมแล่นไปในอารมณ์นั้นแล ซึ่งดวงหนึ่งในที่สุดเป็นรูปาวจรจิตมี ตติยฌาน ดวงที่เหลือเป็นกามาวจรจิตโดยนัยที่กล่าวแล้ว (ในตอน แก้ปฐมฌาน ) นั้นแล ก็ด้วยภาวนานุกรมเพียงเท่านี้ พระโยคาวจรนั้น เพราะปีติคลาย ไปด้วย เธอเป็นผู้วางเฉยอยู่ด้วย มีสติสัมปชัญญะด้วย เสวยสุข ด้วยกายด้วย ซึ่งพระอริยะทั้งหลายกล่าว ( สรรเสริญ ) ว่า เป็นผู้วาง เฉยมีสติเป็นสุขวิหารี (ผู้มีปกติอยู่เป็นสุข ) ดังนี้ ชื่อว่า เข้าถึงฌาน ที่ ๓ อยู่ ด้วยประการดังนี้ ตติยฌานปฐวีกสิณอันละองค์ ๑ กอบ ด้วยองค์ ๒ งาม ๓ ประการ พร้อมด้วยลักษณะ ๑๐ ก็เป็นอันพระ โยคาวจรนั้นได้บรรลุแล้ว [แก้อรรถแห่งตติยฌานปาฐะ ] (แก้ ปีติยา จ วิราคา ) ในปาฐะทั้งหลายเหล่านั้น ปาฐะว่า ปีติยา จ วิราคา (เพราะ ปีติคลายไปด้วย) นั้น มีวินิจฉัยว่า ความหน่ายปีติก็ดี ความก้าว ล่วงปีติก็ดี ชื่อว่าวิราคะ (ความคลายไป) ก็ จ ศัพท์ในระหว่าง บททั้ง ๒ เป็นสัมปิณฑนัตถนิบาต (คือ) จ ศัพท์นั้นผนวกเอารูปสนะ หรือ วิตกวิจารณ์ รูปสมะ เข้ามาด้วย ในอรรถสองอย่างนั้น เมื่อ จ ศัพท์ผนวกเอา วูปสมศัพท์เดียวเข้ามา พึงทราบโยชนา (การ ประกอบความ) ดังนี้ว่า "เพราะปีติคลายไปด้วย เพราะสงบระงับ ยิ่งขึ้นอีกหน่อยด้วย" ก็แลวิราคศัพท์ในโยชนานี้มีอรรถว่า หน่าย เพราะเหตุนั้น จึงเห็นความ (ดัง) นี้ว่า "เพราะหน่ายปีติด้วย