วิสุทธิมรรค: การเสด็จไปและการตรัสโดยชอบของพระองค์ : หน้า 264/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 262 (นัยที่ ๓ ผู้เสด็จไปโดยชอบ က อนึ่ง พระองค์เสด็จไปแล้วโดยชอบ คือ ไม่กลับมาสู่กิเลส ทั้งหลายที่ทรงละได้แล้วด้วยมรรคนั้นๆ อีก สมคำที่กล่าวไว้ (ใน ปฏิสัมภิทามรรค ) ว่า กิเลสเหล่าใด ทรงละแล้วด้วยโสดาปัตติมรรค พระองค์ไม่ทรงคืนมา ไม่ทรงหวนมา ไม่ทรงกลับมาสู่กิเลสเหล่านั้น เหตุนั้น พระองค์จึงเป็น สุคโต ฯลฯ กิเลสเหล่าใดทรงละแล้วด้วย อรหัตมรรคพระองค์ไม่ทรงคืนมา ไม่ทรงหวนมา ไม่ทรงกลับมาสู่ กิเลสเหล่านั้น เหตุนั้น พระองค์จึงเป็น สุคโต ดังนี้ อีกอย่างหนึ่ง เสด็จไปโดยชอบ คือ ทรงทำแต่ประโยชน์เกื้อกูล และความสุข แก่ โลกทั้งปวง ด้วยพระสัมมาปฏิบัติ เพราะทรงบำเพ็ญพระสมดึงสบารมี จำเดิมแต่ (กาลที่ตั้งพระปณิธาน ) แทบบาทมูลพระพุทธทีปังกร ตราบ เท่าถึงกาลที่พระโพธิญาณแจ่มใส และทรงดำเนินไป ( เป็นมัชฌิมา ) ไม่เข้าใกล้อันตะ ( ๒ คู่ ) คือ สัสสตะ และอุจเฉทะ (คู่ ๑) กามสุขะ อัตตกิลมถะ (คู่ ๑) เหตุนั้น จึงทรงพระนามว่า สุคโต เพราะความ ที่เสด็จไปโดยชอบ ( ดังนี้ ) ประการ ๑ [นัยที่ ๔ ผู้ตรัสโดยชอบ] อนึ่ง พระองค์ย่อมตรัสโดยชอบ คือทรงกล่าววาจาแต่ที่ควร ใน ฐานะอันควร เหตุนั้นจึงทรงพระนามว่า สุคโต เพราะความที่ตรัส โดยชอบประการ ๑ ( ความในอภัยราชกุมารสูตรต่อไป ) นี้ เป็นสูตร สาธกในความข้อนั้น คือ