การวิเคราะห์ซากศพในวิสุทธิมรรค : หน้า 222/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 220 นี่สัณฐานแข้ง นี่สัณฐานเท้า ของซากนั้น ส่วนโดยทิศ พึงกำหนดว่า " ในซากนี้ มีทิศ ๒ คือ ใต้สะดือ ลงไปเป็นทิศเบื้องล่าง เหนือ ( สะดือ ) ขึ้นมาเป็นทิศเบื้องบน " อีก อย่างหนึ่ง จึงกำหนดว่า " เรายืนอยู่ในทิศนี้ อสุภนิมิตตั้งอยู่ใน ทิศนี้ " ส่วนโดยโอกาส จึงกำหนดว่า " มือ ( ๒ ข้าง ) อยู่ในโอกาส ตรงนี้ เท้า ( ๒ ข้าง ) อยู่ในโอกาสตรงนี้ ศีรษะอยู่ตรงนี้ กาย ท่อนกลางอยู่ตรงนี้ " อีกนัยหนึ่งพึงกำหนดว่า " เรายืนอยู่ใน โอกาสนี้อสุภนิมิตตั้งอยู่ในโอกาสนี้ " โดยตัดตอน พึงกำหนดว่า " ซากนี้ เบื้องล่างตัดตอนด้วยพื้น เท้า เบื้องบนตัดตอนด้วยปลายผม เบื้องขวางตัดตอนด้วยหนัง และ ในที่เท่าที่ตัดตอนไว้ (นี้ ) มันเต็มไปด้วยซากศพ ๓๒ ทีเดียว " อีก นัยหนึ่ง พึงกำหนดว่า " นั่นเป็นตอนมือ นั่นเป็นตอนเท้า นั่นเป็น ตอนศีรษะ นั่นเป็นตอนกายท่อนกลาง " หรืออนึ่งเธอถือเอาที่ ( แห่ง อวัยวะ ) ได้เพียงใด ก็พึงตัดตอนเอาที่เพียงนั้นแหละว่า " นี่อุทธุมาตก อสุภเป็นเช่นนี้ " แต่ว่าร่างของสตรีย่อมไม่ควรแก่บุรุษ ร่างของ บุรุษเล่าก็ไม่ควรแก่สตรี อารมณ์ในร่างอันเป็นวิสภาคย่อมไม่ปรากฏ ๑.มหาฎีกาช่วยขยายความว่า อวัยวะทั้ง 6 16 นั้น ต้องขึ้นพองทั้งนั้นจึงถือเอา ตรงไหน ยังไม่ขึ้นพอง ก็อย่าถือเอา เพราะถ้าไปถือเอาที่ยังไม่ขึ้น มันก็ไม่เป็นอุทธุมาตกะ ๒.มหาฎีกาว่า การกำหนดตอน เช่นว่าตอนมือข้างล่าง ถือเอาแค่ปลายนิ้ว ข้างบน แค่ที่ต่อจากบ่า ทางขวาง แค่หนังที่หุ้มโดยรอบ แม้ตอนอื่นก็พึ่งเทียบ เคียงกำหนดตามนัยนี้