การบรรลุในปฐมฌานและวิธีทำสมาธิ : หน้า 217/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 215 ที่ ๑ อยู่ ปฐมฌานเป็นรูปาวจร เป็นอันเธอบรรลุแล้ว วิหารธรรม อันเป็นทิพย์ ก็เป็นอันเธอได้บรรลุ และบุญกิริยาวัตถุส่วนภาวนามัย ก็เป็นอันเธอได้บรรลุด้วย " [วัตรในการไปดูอสุภ] เพราะเหตุนั้น ภิกษุใดจะไปเยี่ยมป่าช้า เพื่อประโยชน์แก่การ ยังจิตให้ได้สำนึก ภิกษุนั้นจงเคาะระฆัง ยังคณะ พระกรรมฐานด้วย กัน ) ให้ประชุม ( บอกกันให้ทราบก่อน) ก็ได้แล้วจึงไป ก็แลเมื่อไป ด้วย (มุ่ง ) กรรมฐานเป็นสำคัญ จึงเป็นคนผู้เดียวไม่ (ต้อง) มีสหาย เป็นผู้ไม่ละทิ้งมูลกรรมฐาน มนสิการมูลกรรมฐานนั้นไว้เรื่อยไป ถือไม้เท้าหรือไม้ถือ ( ไปด้วย ) เพื่อกันอันตรายมีสุนัขเป็นต้นในป่าช้า ทำสติไว้มิให้หลงลืม โดยยังความเป็นผู้มั่นคง ( ในกรรมฐาน ) ให้ ถึงพร้อม เป็นผู้มีใจไม่ไปนอกตัวโดยยังความที่อินทรีย์ทั้งหลาย มีใจเป็นที่ ๖ อยู่กับตัวให้ถึงพร้อม (เดิน) ไปเถิด พอออกจากวิหาร พึงสังเกตประตูไว้ว่า " เราออกทางประตูโน้น ในทิศโน้น " ต่อนั้น เธอไปโดยทางใด พึงกำหนดจำทางนั้นไว้ว่า " ทางนี้ตรงไปทิศตะวันออก หรือว่า ตรงไปทิศตะวันตก ทิศเหนือ ทิศใต้ หรือว่าตรงไปทิศเฉียง " อนึ่งพระโยคาวจร จึงกำหนดทางที่ (เดิน) ไปว่า " ตรงนี้ไปทางซ้าย ตรงนี้ไปทางขวา และในที่แห่งอสุภนั้น ตจปัญจกกรรมฐาน ที่พระอุปัชฌายะบอกให้เมื่ออุปสมบทได้ยินเรียกมูลกรรมฐาน แปลว่ากรรมฐานดั้งเดิม ฟังดูก็สม แต่ในที่นี้มหาฎีกาแก้ไว้ว่า มูลกรรมฐานหมาย เอาสัพพัตถกกรรมฐานมีพุทธานุสสติเป็นอาทิ ที่พระโยคาวจรนั้นบำเพ็ญอยู่ตามปกติ