วินิจฉัยกรรมฐานในวิสุทธิมรรค : หน้า 80/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 78 บัดนี้ บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยในคำที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้ ( ใน กัมมฐานคหณนิเทศตอนแก้สมาธิภาวนา ) ว่า "....อันพระโยคีผู้ ละวิหารอันไม่เหมาะสมแก่การบำเพ็ญสมาธิเสียแล้ว พำนักอยู่ใน วิหารที่เหมาะสม...." ดังนี้ต่อไป ก่อนอื่น เมื่อพระโยคีผู้ใดอยู่ในวิหารเดียวกันกับพระอาจารย์ มีความผาสุก พระโยคีนั้น เมื่อจะชำระกรรมฐานก็พึ่งอยู่ในวิหาร นั้นแหละ ถ้า ( เมื่ออยู่ ) ในวิหารนั้นไม่มีความผาสุกไซร้ วิหาร อื่นใดเป็นสัปปายะมีอยู่ในที่ (ไกลแต่วิหารของอาจารย์) ประมาณ คาวุตหนึ่งหรือกึ่งโยชน์ หรือแม้ประมาณถึงโยชน์หนึ่งก็ดี ก็พึง ( ไป) อยู่ในวิหารนั้นเถิด ด้วยเมื่อได้อยู่อย่างนั้น ครั้นมีความสนเท่ห์หรือ เกิดความหลงลืมในข้อกรรมฐานที่ตรงไหนก็ดี จะได้ (ลุกขึ้น) ทำวัตร ในวิหาร ( ที่ตนอยู่ ) แต่เช้าแล้ว ( ออกเดิน ) เที่ยวบิณฑบาต (ฉัน ) ในระหว่างทาง ไปถึงที่อยู่ของพระอาจารย์ในเวลา ( ท่าน ) เสร็จภัตกิจพอดี แล้ววันนั้นชำระกรรมฐานในสำนักของพระอาจารย์ เสีย ( ให้เสร็จ ) วันรุ่งขึ้นก็กราบ (ลา) พระอาจารย์ (เดินทางกลับ ) ไป เที่ยวบิณฑบาต (ฉัน) ในระหว่างทาง ยังไม่ทันเหนื่อยก็อาจ มาถึงที่อยู่ของตนได้ ส่วนพระโยคีผู้ใดไม่ได้ที่ผาสุกในที่แม้ ( ไกล ) ตั้งโยชน์ พระโยคีนั้นจึงตัดข้ออันเป็นขอดทั้งปวงของกรรมฐาน ( เสีย ให้ได้) ทำกรรมฐานที่เนื่องด้วยความนึกหน่วงให้หมดจดดีแล้ว ไป มหาฎีกาว่า คำว่า ตัด ในที่นี้หมายความว่าตัดข้อที่เป็นขอดเป็นปม เพราะเข้าใจ ยากออกไป โดยหาความเข้าใจให้ถูกต้องตามที่เป็นจริง ทั้งโดยอรรถ และโดยอธิบาย อย่าให้มีที่เคลือบแคลงเหลืออยู่