วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ : หน้า 266/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 264 [แก้อรรถบท โลกวิทู] ( โลกยาววา ) ส่วนที่ทรงพระนามว่า โลกวิทู ก็เพราะทรงรู้โลก แม้โดย ประการทั้งปวง แท้จริงพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นได้ทรงรู้ คือ เข้าพระ หฤทัยปรุโปร่ง ซึ่งโลก โดยประการทั้งปวง คือ โดยสภาวะ โดยสมุทัย โดยนิโรธ โดยนิโรธบาย (วิธีเข้าถึงนิโรธ) ดังที่ตรัส ( แก่โรหิตัสส เทพบุตร ) ว่า " ดูกรอาวุโส ในที่สุดโลกใดแล สัตว์ไม่เกิด ไม่แก่ไม่ตาย ไม่จุติ ไม่อุปปัติ เราไม่กล่าวที่สุดโลกนั้นว่า เป็นที่จะพึงรู้พึงเห็นจึง ไปถึงด้วยการ ( เดินทาง )ไป แต่เราก็ไม่กล่าวว่า ยังไม่ถึงที่สุด โลกแล้วจะทำที่สุดทุกข์ได้ แต่เออ เราบัญญัติโลกและโลกสมุทัย โลกนิโรธ โลกนิโรธคามินีปฏิปทา ( ลงใน ) กเลวระ อันยาวประมาณ หนึ่งวา มีสัญญา มีใจ ( ครอง) นี้ดอก " สูตรนี้มีนิคมคาถา ความว่า ที่สุดโลก บุคคลไม่พึง ( ไป ) ถึงได้ด้วยการ (เดินทาง) ไป แต่ไรมา แต่ว่ายังไม่ถึงที่สุด โลกแล้วแลพ้นทุกข์ได้หามีไม่ เพราะเหตุนั้น แล ท่านผู้ปัญญาดี ผู้ถึงที่สุดโลก อยู่จบ พรหมจรรย์ สงบแล้ว รู้ที่สุดโลกแล้ว จึงไม่ ปรารถนาทั้งโลกนี้ และโลกอื่น [โลก ๓] อีกนัยหนึ่ง โลกมี ๓ คือ สังขารโลก สัตวโลก โอกาสโลก * องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๖๔