วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ : หน้า 65/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 63 ข้างต้น อย่างใดอย่างหนึ่งแล้วจึงบรรลุได้ และอรูปเบื้องสูง มี วิญญาณัญจายตนะเป็นอาทิ พระโยคาวจรก็จำต้องก้าวล่วงอารมณ์ (เบื้องต่ำ) มีอากาศเป็นต้นเสีย จึงจะบรรลุได้ ในกรรมฐานที่เหลือ (๒๑) การก้าวล่วง (อะไร)หามีไม่ แล บัณฑิต พึงทราบวินิจฉัยโดยการก้าวล่วง ดังนี้ [วฑฺฒนาวฑฺฒนโต] บทว่า " โดยเป็นกรรมฐานที่ควรขยายและไม่ควรขยาย (นิมิต) " มีวินิจฉัยว่า ในกรรมฐาน ๔๐ นี้ กสิณ ๑๐ เท่านั้นควรขยาย (นิมิต) เพราะว่า พระโยคาวจรแผ่ไปด้วยกสิณตลอดโอกาสเท่าใด ภายใน โอกาสนั้น เธอย่อมเป็นผู้สามารถจะได้ยินเสียง (ทุกอย่าง) ด้วย โสตธาตุทิพย์ ที่จะเห็นรูปทั้งหลายด้วยจักษุทิพย์ และที่จะรู้จิตของ สัตว์อื่นๆ ด้วยใจ (ของตน) ได้ ส่วนกายคตาสติ และอสุภทั้งหลาย ไม่ควรขยาย (นิมิต ) เพราะเหตุอะไร เพราะกายคตาสติและอสุภนั้น ถูกจำกัดโดยโอกาส และเพราะไม่มีอานิสงส์ด้วยก็แล ความที่ กรรมฐานเหล่านั้นถูกจำกัดโดยโอกาสนั้น จักมีแจ้ง ( ในตอนว่า ) ด้วย ภาวนามัย อันกรรมฐานเหล่านั้นครั้นพระโยคาวจรขยาย (นิมิต) ไป ก็กองซากศพเท่านั้นเจริญ อานิสงส์น้อยหนึ่งหามีไม่ จริงอยู่ แม้ ๑. มหาฎีกาว่า (จำกัด) โดยโอกาส ที่จะยืน (เช่นต้องยืนเหนือลม) ๒. มหาฎีกาว่า ขยายนิมิตไปก็เจริญแต่ซากศพ ถึงไม่ขยาย การข่ม กามราคก็มีได้อยู่แล้ว เพราะฉะนั้น จึงว่าไม่มีอานิสงส์ (หมายความว่า การทำกรรมฐาน ประเภทนี้ ก็เพียงข่มกามราคะได้เท่านั้น จะขยายไปถึงอภิญญาหาได้ไม่