ความหมายและประเภทของอุเบกขาในวิสุทธิมรรค : หน้า 174/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 172 ความว่าดูอย่างสงบ คือดูไม่ตกเป็นฝักฝ่าย ผู้ลุถึงตติยฌานท่านเรียก ว่า อุเปกฺขโก เพราะประกอบด้วยอุเบกขานั้นสดใสไพบูลเรี่ยวแรง ก็แลอุเบกขามี ๑๐ อย่าง คือ ฉฟังคุเบกขา พรหมวิหารเบกขา โพชฌงคุเบกขา วิริยุเบกขา สังขารุเบกขา เวทนูเบกขา วิปัสสนู- เบกขา ตัตรมัชฌัตตุเบกขา ฌานุเบกขา ปริสุทธุเบกขา ในอุเบกขา ๑๐ นั้น อุเบกขาใดเป็นอาการที่ไม่ละปกติภาพอัน บริสุทธิในคลองแห่งอารมณ์ ๖ ทั้งที่เป็นอิฏฐารมณ์และอนิฏฐารมณ์ ในทวาร ๖ แห่งพระขีณาสพ อันมา ( ในบาลี) อย่างนี้ว่า " ภิกษุ ขีณาสพในพระธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้วเป็นผู้ไม่ดีใจไม่เสีย ใจเลย และเป็นผู้มีสติสัมปชัญญะวางเฉยอยู่ " ดังนี้เป็นต้น นี้ชื่อว่าฉฟังคุเบกขา ( อุเบกขามีองค์ ๖ ) อุเบกขา ส่วนอุเบกขาใด เป็นอาการเป็นกลางในสัตว์ทั้งหลาย อันมา (ในบาลี ) อย่างนี้ว่า " ภิกษุมีใจไปกับอุเบกขา แผ่ไปตลอดทิศหนึ่ง อยู่" ดังนี้เป็นต้น อุเบกขานี้ชื่อว่า พรหมวิหารุเบกขา อุเบกขาใดเป็นอาการเป็นกลางในสหชาตธรรมทั้งหลาย อันมา ( ในบาลี ) อย่างนี้ว่า" ภิกษุเจริญอุเบกขาสัมโพชฌงค์อันอิงวิเวก อิงวิราคะ " ดังนี้เป็นต้น อุเบกขานี้ชื่อ โพชฌงคุเบกขา ส่วนอุเบกขาใดได้แก่ความเพียร ไม่ตึงนักและไม่หย่อนนัก อัน มา ( ในบาลี ) อย่างนี้ว่า " ภิกษุทำในใจถึงอุเบกขานิมิตอยู่ตลอด เวลาตามกาลอันสมควร " ดังนี้เป็นต้น อุเบกขานี้ชื่อว่า วิริยุเบกขา อุเบกขาใด คือวิปัสสนาปัญญาพิจารณาบาปธรรมและองค์