การศึกษาสมาธิในวิสุทธิมรรค : หน้า 3/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - สมาธิ (๒) ที่ชื่อว่าสมาธิ เพราะอรรถว่ากระไร (๓) อะไร เป็นลักษณะ เป็นรส เป็นปัจจุปัฏฐาน และปทัฏฐานแห่งสมาธินั้น (๔) สมาธิ มีกี่อย่าง (๕) อะไรเป็นความเศร้าหมอง และอะไร เป็นความผ่องแผ้ว แห่งสมาธินั้น (๖) สมาธิ จะพึงบำเพ็ญขึ้น อย่างไร (๒) อะไรเป็นอานิสงส์แห่งการบำเพ็ญ (สมาธิ) ต่อไปนี้เป็นคำเฉลย ในปัญหาเหล่านั้น [ สมาธิโดยสรูป] - หน้าที่ 2 ข้อว่า อะไรเป็นสมาธิ แก้ว่า สมาธิมีหลายอย่างต่างประการ การจะเฉลยมุ่งให้สมาธินั้นแจ่มแจ้งไปทุกอย่าง จะไม่พึงเป็นประโยชน์ ที่ประสงค์ให้สำเร็จได้ มิหนำ ซ้ำจะพึงเป็นไปเพื่อความฟั่นเฟือยิ่งขึ้น เพราะฉะนั้น เรามาพูดกันหมายเอาความที่ประสงค์ในที่นี้ทีเดียวเถิดว่า " ความมีอารมณ์อันเดียวแห่งจิตที่เป็นกุศล เป็นสมาธิ " [อรรถแห่งสมาธิศัพท์] ข้อว่า ชื่อว่าสมาธิเพราะอรรถว่ากระไร แก้ว่า ชื่อว่าสมาธิ เพราะอรรถว่าตั้งมั่น ถามว่า ชื่อว่าตั้งมั่นนี้เป็นอย่างไร ตอบว่า ตั้งมั่นนี้ คือการดำรงอยู่ อธิบายว่าตั้งอยู่สม่ำเสมอด้วย ถูกทาง ด้วย แห่งจิตและเจตสิกทั้งหลาย ในอารมณ์อันเดียว เพราะเหตุนั้น พึงทราบว่าจิตและเจตสิกเป็นธรรมชาติไม่ซัดส่ายและไม่ซ่านไป ตั้งอยู่