ลักษณะและประเภทของจริตตามกรรม : หน้า 48/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 47 อย่างหนึ่งเป็นเครื่องแวดล้อมกันและกัน เป็นต้นเหตุแห่งจริยาทั้งหลาย โดยนัยดังนี้ คือ คนที่เกิดมาด้วยกรรมอันมีอโมหะเป็นเครื่องแวดล้อม ย่อมเป็นคนพุทธิจริตฉันใด คนที่เกิดมาด้วยกรรมอันมีพลวสัทธาเป็น ต้นเครื่องแวดล้อม ย่อมเป็นสัทธสาจริต คนที่เกิดมาด้วยกรรมอันมีวิตก มีกามวิตกเป็นต้นเป็นเครื่องแวดล้อม ย่อมเป็นคนวิตกจริต คนที่เกิด มาด้วยกรรมอันมีเครื่องแวดล้อมมีโลภะเป็นต้นเจือกัน ย่อมเป็นคน โวมิสสจริต ( จริตเจือ ) ฉันนันแล [ลักษณะแห่งจริต| ส่วนข้อใดที่ว่า " และจะพึงทราบได้อย่างไรว่า บุคคลนี้เป็น ราคจริต " ดังนี้เป็นต้น พึงทราบนัยในข้อนั้น ดังต่อไปนี้ ต" [มาติกาแห่งลักษณะ | บัณฑิตพึงบอกแจ้งจริยาทั้งหลายได้โดย อิริยาบถ โดยกิจ โดยการบริโภค โดยอาการ มีการดูเป็นต้น และโดยธรรมประวัติ (ความ เป็นไปแห่งธรรม ) นันแล [ลักษณะโดยอิริยาบถ] ในข้อว่า " โดยอิริยาบถ " พึงทราบนัยดังนี้ ก็คนราคจริต เมื่อ เดินไปโดยปกติ ย่อมเดินโดยอาการน่ารัก ค่อยวางเท้า วางเท้ายกเท้า สม่ำเสมอ และรอยเท้าของเขาเป็นรอยกระโหย่งกลาง คนโทสจริต เดินราวกะขุด (ดิน) ด้วยปลายเท้า วางเท้ายกเท้า ด้วยอาการผลุบผลับ และรอยเท้าของเขาเป็นรอยขยุ้ม