การวิเคราะห์ทรัพย์มารดาในพระธรรม : หน้า 22/404

ประโยค - ปฐมสมันดาปาสำกำเริบ ภาค ๒ - หน้า 22 บทว่า มุทิติ ได้แก่ ทรัพย์ที่มีมานแต่ฝ่ายมารดา อธิบายว่า "ทรัพย์ส่วนนี้คุณเอาได้มอบให้มารดาของเจ้าผู้มา สู่เรือนนี้" โยมบิดาค่าว่าหนี้ (ทรัพย์เป็นสินคิมฝ่ายหญิง) ด้วยคำว่า "อิติถกาย อิติถิธิน." ทรัพย์ ชื่อว่าฝ่ายหญิงได้มา เพื่อประโยชน์แก่เครื่องคุณสำหรับอาบน้ำ เป็นต้น อันเป็นเครื่องใช้ของหญิง นั้นเอง มีประมาณเท่าไร เจ้าจะตรวจดูปริมาณทรัพย์ฝ่ายหญิง แม้นั้นก่อน อีกอย่างหนึ่ง มีคำอธิบายว่า "พ่อสุทินนี้" นี้ทรัพย์มาดาของพ่อ, ถือแหลทรัพย์นั้นเป็นสินค้าเดิมของฝ่ายมารดา พ่อมิได้ให้ไว้ คือเป็นของมารดาของเจ้าท่านั้น." ในบทว่า "อฤถถยาณ อิติธิน" นี้ พึงทราบความว่า "ก็ทรัพย์นี้รวบรวมมาได้ด้วยศิลกรรม (และ) พาณิชยกรรมก็หามิได้อีกอย่างหนึ่งแฉ ทรัพย์อันฝ่ายหญิงก็ได้มา ชื่อว่า อิติถีถก (ทรัพย์ฝ่ายหญิง), คือว่า ทรัพย์ฝ่ายหญิงส่วนใด อันฝ่ายหญิงผู้ไปสู่วรุกาลสมิ จากตรูปลากริต พังได้มาเพื่อประโยชน์แก่เครื่องคุณสำหรับอาบน้ำเป็นต้น, ทรัพย์ส่วนนี้ก็มีประมาณเท่าเทียมกันก่อน." หลายบทว่า อญฺญปุปฺกิ อญฺญป ปีมาณฺ ความว่า ก็ทรัพย์ส่วนใดอันเป็นสินเคิมของบิดาและปู่ทั้งหลายของพ่อ, ทรัพย์ส่วนนี้ก็เป็นส่วนอื่นต่างหาก ที่เขาไม่ และที่ประกอบการค้าขาย ก็อยู่มากน้อย. อึ่ง บทว่า "ปิติทมิฬ" ที่อยู่ในสองบทว่า "ปิติทมิฬ" ปิติทมิฬ" นี้ ควรรทราบว่าการลบปัจจัยแห่งตัณหาเสียว. อีกอย่างหนึ่ง ประยะว่า "ปิติทมิฬ" ดังนี้ก็มี.