ปฐมบทแห่งเมนูธรรม : หน้า 136/404

ประโยค - ปฐมบทแห่งเมนูธรรม [อรรถาธิบายความหมายแห่งเมนูธรรม] บัดนี้ เพื่อแสดงความใจความว่า "เมตตา ธ มู ปฏิวัตย" เป็นดัง พระผู้มีพระภาคองค์ จึงตรัสว่า "เมตตาธ มู นาม" เป็นดังนั้น มีวินิจฉัยดังนี้:- คำว่า "เมตตาธ มู นาม" นี้ เป็นบทอุทาหรแห่งเมนูธรรม ที่ควรอธิบาย. ธรรมของพวกสัตบุรุษทั้งหลาย คือคำนำชื่อ สัตยธรรม. ธรรมที่พึงแสดงพวกชาวบ้าน ชื่อว่าสัตยธรรม. ธรรมของพวกคน ถ้อย ชื่ออสธรรม อีกอย่างหนึ่ง ธรรมชื่อว่าเจตนานั้นแล เพราะ เป็นที่ไหลออกแห่งกิเลส เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า วาสธรรม. บทว่า "ทุตุลี" มีความว่า ชื่อว่าเป็นธรรมชั่ว เพราะเป็นธรรม อันเกิดขึ้นหลายประเภทแล้ว และชื่อว่าเป็นธรรมหยาบ เพราะเป็น ธรรมไม่ละเอียด เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าธรรมชั่วหยาบ. อัญิ ตั้งแต่นี้ไปฟังเปลี่ยนความว่า "โย โส" นี้ ทำให้เป็น "ยนุต" ประกอบใน ๑ บทว่า "ยนุต ทุตูลลี ยนุต โอวกนตุติ ยนุต ราหสู" ก็แล้ว พึงทราบในยามนี้ ว่าเห็นก็ดี การจับก็ดี การลูบคลำก็ดี การถูกต้องก็ดี การ เสียของก็ดี ซึ่งเป็นบริวารของกรรมนันท์ จัดเป็นกรรมชั่วหยาบ, แม้ เพราะเหตุนี้ นรรมนันท์จึงจัดเป็นกรรมชั่วหยาบ กรรมชั่วหยาบนี้ ชื่อว่า เมตตาธรรม, น้ำอุโบคคลอย่อมมือเอา เพื่อความสะอาดในที่สุดแห่งกรรม นั้น เหตุนี้ นกรรมนันท์ จึงว่ามีนี้เป็นที่สุด, กรรมนี้เป็นที่สุด