การวิเคราะห์ทรัพย์ในเรือ : หน้า 282/404

ประโยค (3) - ปฐมสมันต์ปลาสากนางแปล ภาค 2 - หน้าที่ 282 กว่าด้วยทรัพย์ที่ตั้งอยู่ในเรือ พึงทราบวินิจฉัยในทรัพย์ที่ตั้งอยู่ในเรือ :- พระผู้มีพระภาคเจ้า เมื่อทรงแสดงเรือเป็นอันดับแรก จึงตรัสว่า "นาวา นาม ยาย ตรตี" ดังนี้ เพราะฉะนั้น ในอิทธิกรว่าด้วยทรัพย์ที่ตั้งอยู่ในเรือนี้ โดยที่สุดแม้งอ้อมผ้า แม้จะไม่ใช่ พึงทราบว่า "เรือ" ทั้งนั้น ส่วนในการสมมติสิทธิว่า เรือประจำที่เขาดูด้านใน หรือด้วยแผ่น กระดานจัดทำไว้โดยกำหนดอย่างต่ำที่สุด บรรทุกคนได้ คนเท่านั้น จึงใช้ได้ แต่ในอิทธิกรว่าด้วยทรัพย์อยู่ในเรือนี้ บรรทุกคนได้แม้คน เดียว ท่านก็เรียกว่า "เรือ" เหมือนกัน สองบทว่า นาวาย นิโฉติจิตติ ความว่า ภัณฑะอย่างใดอย่างหนึ่ง เนื่องด้วยอินทรีย์ตาม ไม่น้อยจ้วงอินทรีย์ตาม (เป็นของที่เก็บไว้ ในเรือ) ลักษณะการเก็บภัณฑะที่เก็บไว้ในเรือนนี้ พึงทราบตามนี้ กล่าวแล้วในบทว่า ที่ตั้งอยู่ในเรือนนั้นนั้น แล การแสวงหาเพื่อน การเดิน ไป การจับต้อง และการทำให้หวาน ในคำเป็นต้นว่า "นาวี อวรสูญามี" มีนัยดังกล่าวแล้วนั้นแล ส่วนในว่า "พรุ้น โมดติ" นี้ มิ้วนฉันฉเลขัดังนี้:- เรือ ลำใด เมื่อแก่เครื่องผ้าที่แกง ไม่เคลื่อนจากฐาน, เครื่องผูกของเรือลำนี้ ภิกษุยังแก้ไม่ออกเพียงใจ, เป็นทุกข์กุหลามั้น, แต่ครั้งแก้ออกแล้ว เป็นฤๅลังก็มี มิเป็นปราชญ์ ก็มิ. คำนี้เองอังขงหน้า. คำที่เหลือมีเชิงกล่าวแล้วนั้นแหละ. พรรณนาเฉพาะบาลีเท่านั้น