ความหมายของศิลปะในพระพุทธศาสนา : หน้า 97/404

ประโยค(คำ) - ปฐมสัมปยาสภาอิสาน ภาค 2 - หน้า 97 สาธีพของภูฏษทั้งหลาย จึงตรัสว่า "ศิลปะ" เป็นต้น. ในคำว่า "ศิลปะ" เป็นต้นนั้น มีวิจัยฉาดดังนี้:- ที่ชื่อว่า ศิลปะ เพราะธรรดว่าวิธีศึกษา. บทว่า ดิศโล เป็นสังขยากำหนดจำนวน. บทว่า อธิสิลปะกาม มีธรรดิเชื่อว่าศิลป์ คือสูงสุด เหตุนัน จึงชื่อว่า อธิสิลปะ. อธิสิลปะนั้นด้วย เป็นศิลปะ เพราะอนุญลุษฎีพึงศึกษา ด้วย เหตุนี้จึง ชื่อว่า อธิสิลปะ. ในอธิสิลปะและอธิญาลิศลึกา กินนั่น. [อรรถาธิบายอธิสิล อธิจิต อธิปัญญา] ถามว่า "ในอธิสิลนี้ ศิลปะเป็นไหน? อธิสิลเป็นไหน? จิต เป็นไหน? อธิสิลเป็นไหน? ปัญญาเป็นไหน? อธิปัญญาเป็น ไหน?" ข้าพเจ้ากล่าวเฉลยต่อไป:- ศิลปะ มองยง ๕ และองค์ ๑๐ ชื่อว่า ศิลปะนั้นก่อน. จริงอยู่ ศิลปะนั้น เมื่อพระพุทธเจ้าบูชาขึ้นแล้วก็ทาม ยังมีได้ดั่งนี้ก็มา เป็นไปอยู่ในโลก. เมื่อพระพุทธเจ้าบูชึ้นแล้ว พระพุทธเจ้าหลายดีดี พระสาวกทั้งหลายก็ ย่อมชวนชมมหาชนให้ สมทบในศิลปะ. เมื่อพระพุทธเจ้ามีอุปบาทนี้นั้น พระปัจเจกพุทธเจ้า สมณพราหมณ์พวกกรรมรวมมีประพฤติชอบธรรม พระเจ้าจักรพรรดิรา ราช และพระมหาโพธิสัตว์ ย่อมชวนชมนาหาชนให้สมาทาน (ในศิลปะนั้น). พวกสมพราหมณ์ผูเป็นนิติศิลปะมาทั้งสมาทาน (ศิลปะ) แม้ว่าตนเอง. สมบพรมาหมเป็นต้นเหล่านั้น ครับบอกเพี่ยงคุณธรรมมันให้บริบูรณ์แล้ว