ปฏิญญาสมณปลาสักกาแปล ภาค ๒ - หน้า 251 : หน้า 251/404

ประโยค ๑ - ปฏิญญาสมณปลาสักกาแปล ภาค ๒ - หน้าที่ 251 เมื่อความเฉพาะคำดังต่อไปนี้ บรรดาทุกกฎกและกฎกทั้งสองนี้ พึงทราบทุกข้อน ก่อน ความกระทำชัว คือ ความทำให้กิจที่พระศาสดาตรัส เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่ากฎกฎ อีกอย่างหนึ่ง ที่ชื่อว่ากฎก เพราะอรรถวิเคราะห์ แม่อย่างนี้ว่า "ความกระทำชัว คือกิริยามีรูปผิด ย่อมไม่นามในทามกลางแห่งกิริยาของภิฏฐ์." จริงอยู่แม่พระผู้พระภาค ก็นได้รัตนนี้ไว้ "ก็โทษใด ที่กล่าวว่า 'ทุกกฎ' ท่านองฟัง โทษนั้น ตามที่กล่าว, กรรมได้เป็นความผิดด้วย เป็นความเสียด้วย เป็นความผิดด้วย เป็นความ ชั่วด้วย และมนุษย์ทั้งหลายพึงทำกรรมตามใดใน ที่แจ้ง หรือว่าในที่ลับ บันทิตทั้งหลาย ย่อมประกาศโทษนั้นว่า 'ทุกกฎ' เพราะเหตุูนนั้น โทษนั้น เราจึงกล่าวอย่างนั้น. ส่วนวิธีคลายมะนอกนี้ ชื่อว่ากฎจังอจ เพราะเป็นกรรมหยาบ และเพราะความเป็นโทษ ก็ความเป็นสังโฆค์ (คือซ้อน ๆ) ในคำว่า "อุลลัจฉ" นี้ ผู้ศึกษาควรทราบเหมือนในคำว่า "สมปราเยอ จ ทุกคติ" ต โหติ กฎฎอผผล และทุกในสัมปราอภาพ กรรมนี้เป็นของมีผล ผลร้อน" เป็นต้น จริยอยู่ บรรดาโทษที่จะพึงแสดงในสำนักของภิฏฐ์บเดียว โทษที่ยานแสดงด้วยอุลลัจฉนั้น ย่อมไม่มี; เพราะเหตุ นั้น ข้าพเจ้าจึงกล่าวว่า "ที่ชื่อว่ากฎอจจัย เพราะเป็นกรรมหยาบ ๑. วิ. บรรจร. ๔/๓๙๐.