พระราชาและโจรผู้เป็นข้าศึก : หน้า 161/404

ประโยค - ปฐมสมัญญาปลาสักเทาแปล ภาค ๒ - หน้าที่ 161 เรื่องพระราชาและโจรผู้เป็นข้าศึกต่อกษัตริย์เป็นต้น ก็เพราะพวกกษัตริย์เป็นข้าศึกย่อมกระทำ (อย่างที่กล่าวมาแล้ว) อย่างนี้เน้น แม้องค์ราชมีพระราชูปถัมภ์เป็นข้าศึกก็จะทำ; เพราะเหตุนี้ พระผู้พระภาคเมื่อจงแสดงประเภทข้าศึกกั้น จึง ตรัสคำว่า "ราชปัจฉิกฤดู" เป็นต้น. ในคำว่า "ราชปัจฉิกฤดู" เป็นต้นนั้น มีวิจัยฉงฉงนี้ :- ข้าศึกทั้งหลาย คือพระราช สิ่งว่าราชปริจฉีก (พระราชผู้เป็น ข้าศึก) ก็พระราชเหล่านั้น ทรงนำมาเองบ้าง ให้คนเหล่านี้นำ มาบ้าง (ซึ่งมุ่งอยู่ผู้หญิงเป็นต้น) พึงทราบว่า "ทรงนำมาทั้งนั้น." ข้าศึกทั้งหลาย คือโจร ชื่อว่า โจรปัจฉิกฤดู (โจรผู้เป็นข้าศึก). บูรณ์ผู้ทำการหลอกลวงอยู่ในเมือง ซึ่งของขวัญในการเล่นเนื่อง ด้วยมุขกิ๊ด นักเลงหญิงและนักเลงสาระเป็นต้นก็ชื่อว่านาง.. ข้าศึกทั้งหลาย คือนกโล่ง ชื่อว่า ฤดูปัจฉิกฤดู (นักเลงผู้เป็น ข้าศึก). หน่อยว่า ท่านเรียกว่า คันนะ พวกข้าศึก ชื่อว่า อุปปาคะนะ เพราะอรรถว่า "เพิกบ้านซึ่งหายนี้." ข้าศึกทั้งหลาย คือผู้วัวใน ชื่อว่า อุปปาคันธปัจฉิกฤดู. [ข้าศึกสงครามภัญญเช่นไหว้ทวดเพื่อสำเร็จการงาน] ได้ยว่า ข้าศึกผู้ด้อยใจล้านนั่น หาได้เป็นอยู่ด้วยกลีกรรม และพานิชยกรรมเป็นต้นไม่ พากันทำโจรกรรมมีการปล้นคนเดินทาง เป็นต้น เลี้ยงมูตรและธรรยา. เขาเหล่านั้น เมื่อดึงการความสำเร็จ