การทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอยในพระธรรม : หน้า 102/404

ประโยค - ปฐมมัณฑปลาสักการะแปล ภาค ๒ - หน้าที่ 102 บทเดียว ปราศจากบทแวดล้อมเสี่ยงแล้ว ย่อมไม่ไพระ เพราะเปรียบเหมือนพระราชาผู้ปราบผนวกวีราว และบูรณะผู้ปราบผนวกผาและอังกระยา ย่อมไม่งามมะนั่น อันบนใจความนั้น ย่อมไปเพราะเมื่อพร้อมด้วยขบท้างเคียง ห้องล้อม เหมาะแก่ใจความ อีกประการหนึ่ง ความทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอยอย่าง ย่อมเป็นใจความแห่งการบอกสิกขา; เพราะเหตุนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงหมายความทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอย อย่าง ซึ่งเป็นใจความได้นั้น เมื่อจะทรงไปความว่า "ไม่บอกสิกขา" จึงตรัสว่า "ไม่ได้ทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอย" ในคำว่า "ไม่บอกสิกขา" ไม่ได้หมายให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอย นั่น หากจะพิสูจน์คำว่า "การทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอยทั้งหมด ยังไม่เป็นการบอกสิกขา; เพราะเหตุนี้ พระผู้พระภาคเจ้าจวรคร ถ่าว่า "ไม่ได้ทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอย" ดั่งนี้เสียก่อน แล้วจึงตรัสว่า "ไม่ได้บอกสิกขา" เพื่อจำกัดใจความแห่งบทราว 'ไม่ทำให้แจ้งความเป็นผู้ทรงบอย ซึ่ง' เฉลยว่า "ก็ฉันนั้น หาว่ากล่าวไม่" เพราะเหตุใด? เพราะไม่มีลำดับแห่งเนื้อความ จริงอยู่ เพราะพระผู้พระภาคเจ้าตรัสว่า "สิกขาสิขามาเป็นโนโน" ดังนี้ เนื้อความ ย่อมเป็นอันธรรองดรัส แล้วตามลำดับ ในเมื่อสัตย์ว่า "คนถึงพร้อมซึ่งสิกขา" ไม่บอกสิกขานั้น ๆ หาใช่ตรัส (ตามลำดับ) โดยประกอบอื่น ๆ เพราะเหตุนี้นั่น คำว่า "สิกขฺ อปุปฺกาจาย" นี้แหละ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสก่อน อีกอย่างหนึ่ง พึงทราบเนื้อความในสองบทราวว่า "ไม่บอกสิกขา