การวิเคราะห์คำว่า 'ถอยยลุงชาต' ในพระธรรมคำสอน : หน้า 229/404

ประโยค ๑ ปฐมมัตถก ปาฏิเทสกวินายวัดติ ในบทว่า "ถอยยลุงชาต" นี้ มีวิจฉัยดังนี้:- โจษ์ กล่าวว่า ขโมย ความเป็นแห่งมโขชื่อว่า ถอยฯๆ 邦ว่า "ถอยฯ" นี้ เป็นชื่อแห่งจิตคิดจะลัก.. สงบว่า "สงบฯ" นี้ โดย เนื่องความ ก็เป็นอันเดียวกัน. บทว่า "สงบฯ" นี้ เป็นชื่อแห่ง ส่วน เหมือนสงบแห่งในอุทธาหณวัดในอาหารณ์ตั้งหลายว่า ก็ส่วนแห่งธรรม เครื่องเน้นว่ามีหลาย มีสัญญาเป็นเหตุ ดังนี้. ส่วนนันด้วย ความเป็นช่างหลาย เพราะฉะนั้น จึงถือว่า ถอยยลุงชาต ๆ อธิบาย ว่า "ส่วนแห่งจิตส่วนนี้ซึ่งเป็นส่วนแห่งจิตเป็นโม่ย" ก็กล่าวว่า "ถอยยลุงชาตํ" นี้ เป็นปฐมวาทิติต ลงในอรรถติตวัดติ เพราะ เหตุนี้ บันทิตพีงเห็นโดยเนื้อความว่า "ถอยยลุงชาต" แปลว่า ด้วยส่วนแห่งความเป็นโม่ย, ภิกษู่นั้น ย่อมเป็นผู้มีจิตแห่งความเป็นโม่ย, เพราะฉะนั้น พิทาราว่า "เพื่อไม่รำคาญถึงพันธนะเฉพาะ แต่ใจความเท่านั้น พระผูมพระภาคเจ้าองค์สุภาฏิชาตชนะแห่งบวกว่า "ถอยยลุงชาต" นั้นไว้อย่างนี้ว่า "ผู้มีจิตแห่งความเป็นโม่ย คือผู้มี จิตคิดคลึก" ดังนี้ [อรรถาธิบายมรรคิตา ๖ มค] สแล้วว่า "อาทีเยย ฯ ป ฯ สงกดิ วิตนามยู" นี้ บันทิตพีงวาบว่า "บทแรกพระผู้มีพระภาคเจตรัตด้วยอำนาจการคู่เอา