ความหมายของการเป็นภิกขุ : หน้า 89/404

ประโยค-ปฐมสมันตปะสาริกาเหล่า ๒ - หน้า 89 ผู้รู้นั้น ชื่อว่า ภิกขุ. บทว่า สมณญาย ความว่า โดยบัญญัติ คือต่อโยทร จิงอยู่บุคคลบางคนบอกรว่าว่า "เป็นภิขุ" โดยสมณญาเท่านั้น. จิงอย่างนั้น ในกิสนิมิตเป็นต้น มนุษย์ยังหลาย เมื่อบังนาคภิขุอยู่ นั้นเอกระทั่งพากสามเณรเข้าแล้วพูดว่า "ภิขุจำนวนร้อยรูป,ภิขุจำนวนพันรูป." บทว่า ปฏิญาณ คือ โดยความปฏิญาณของตนเอง. จิงอยู่บุคคลบางคน ย่อมปรากฏว่า "เป็นภิขุ" แม้โดยความปฏิญาณ. พึงทราบความปฏิญาณว่า "เป็นภิขุ" นั้น เกิดมีได้ ดังนั้นประโยคเป็นต้นอย่างนี้ว่า ถามว่า "ใครในที่นี้?" เขอว่า 'คุณ ! ข้าเจ้าเอง เป็นภิขุ." ก็ความปฏิญาณ เป็นความปฏิญาณที่อบรมธรรม ซึ่งพระอานนท์เถอะได้กล่าวไว้แล้ว. อันยัง โดยส่วนแห่งรัฐว่า "ใครในที่นี้?" ตอบว่า "พวกข้าพเจ้า เป็นภิขุ" ดังนี้ เพื่อประโยชน์แก่ปฏิญาณที่ไม่ชอบธรรมไม่เป็นความจริง. บทว่า เอกภิขุ ความว่า ผู้ถึงความเป็นภิขุ คืออุปสมบทด้วยเอกภิขุ ด้วยเพียงพระคำสอของพระผู้มีพระภาคเจ้า อย่างนี้ว่า "เธอ จงมาเป็นภิขุเดี" ย อวาจภิขุ จิงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้า ทอดพระเนตรเห็นบุคคลผู้ยังพร้อมด้อยอู่นี้ สาย เพื่อเป็นเอกภิขุ จึงทรงเหนียดยพระหัตถ์เบื้องขวา ซึ่งมีสุจุทอง ออกกระบะหว่างบังสุกุล จิรอับมิสีแดง เปล่งพระสุรเสียงดังว่านด้านเสียงพรหม ตรัสเรียกว่า "เธอ จงมาเป็นภิขุเดี" ย ประพฤติพรหมจรรย์ เพื่อให้ที่สุดทุกข์