กฎเกณฑ์การเรียงประโยค : หน้า 65/374

กฎเกณฑ์การเรียงประโยค ๔๙ วิธีเรียงวิกติกตฺตาดังกล่าวมานี้ เป็นแบบหลักทั่วไป แต่ในปกรณ์ แบบเรียนอาจมีนอกเหนือจากกฎนี้บ้าง ถ้าจำไม่ได้ ก็ขอให้ยึดวิธีที่ว่านี้ เข้าไว้ก่อน เป็นไม่ผิดแบบที่ว่านั้น เช่น : สาวตถิย์ กร มหาสุวณฺโณ นาม กุฎมพิโก อโหสิ อฑฺโฒ มหนฺธโน มหาโภโค อปุตฺตโก ฯ (๑/๓) จะเรียงว่า : สาวตถิย์ กิร มหาสุวณฺโณ นาม กุฎมพิโก อฑฺโฒ อโหสิ มหนฺธโน ฯเปฯ ดังนี้ก็ได้ : ตสเสกปุตตโก อโหสิ ปิโย มนาโป ฯ (๑/๒๓) จะเรียงว่า : ตสฺเสกปุตฺตโก ปิโย อโหสิ มนาโป ๆ ดังนี้ก็ได้ วิธีเรียงกิริยา ดังกล่าวมาแล้วในบทก่อนว่า กิริยาถือว่าเป็นส่วนสำคัญของ ประโยคคู่กับประธาน และกิริยานั้นมีอยู่ ๒ อย่าง คือ ๑. อนุกิริยา หมายถึงกิริยาที่แทรกอยู่ในระหว่างประโยค ได้แก่ กิริยาที่ประกอบด้วย ต อนุต มาน และ ตูนาที ปัจจัย ๒. มุขยกิริยา หมายถึงกิริยาใหญ่ที่ทำหน้าที่คุมประโยค ได้แก่ กิริยาอาขยาตทั้งหมด และกิริยากิตก์ที่ประกอบด้วย ตอนีย ตพุพ ปัจจัย ในกิริยา ๒ ประเภทนี้ มีหลักการเรียง ดังนี้ วิธีเรียงอนุกิริยา ๑. เรียงไว้หลังประธาน ในประโยคธรรมดา โดยเรียงเป็นลำดับ