ข้อความต้นฉบับในหน้า
การเรียงประโยคอธิบายความ ๒๕๗
๒. เมื่อพิจารณาโดยถ่องแท้แล้วว่าเปรียบเทียบอะไร เปรียบ
เทียบกับบทไหนในประโยค พึงปฏิบัติต่อไปดังนี้
ประกอบบทอุปมา (บทเปรียบ) ให้มีวิภัตติเหมือนกับบท
อุปไมย (บทถูกเปรียบ)แล้วเรียงไว้หน้าบทอุปไมยบ้าง
หลังกิริยาบ้างสุดแท้แต่ความ
ใช้ วิย ศัพท์ หรือ อิว ศัพท์ วางไว้หลังบทอุปมานั้น โดย
มากใช้ วิย ศัพท์มากกว่า
ข้อสําคัญที่สุดในลักษณะนี้ก็คือ “บทอุปมาจะต้องมีวิภัตติเดียวกับ
บทอุปไมย” อันนี้ถือเป็นเคร่งครัด หากประกอบผิดวิภัตติกัน ทำให้ความ
หมายคลาดเคลื่อน จนไม่อาจทราบได้ว่าเปรียบอะไรกับอะไร เปรียบ
ลักษณะไหน ขอให้ดูตัวอย่างต่อไปนี้
ความไทย : ก็ ธรรมดาเทวดาทั้งหลายอาศัยเหตุบางอย่างเท่า
นั้นจึงมายังโลกมนุษย์ ซึ่งเป็นดุจที่ (ถ่าย) เร็จอัน
เต็มไปด้วยของไม่สะอาด ฯ
เป็น
ชี้แจง
ความไทย
: เทวตา หิ กิญจิเทว การณ์ ปฏิจจ อสุจิปริต
วจจฏฐาน วิย มนุสฺสโลก อาคจฉนฺติ ฯ
(มงฺคล ๑/๙)
: วจจฏฐาน ทำหน้าที่ขยาย มนุสฺสโลก คือ เปรียบ
โลกมนุษย์เหมือนกับที่ (ถ่าย) เร็จ จึงต้องประกอบ
ศัพท์ให้มีวิภัตติเสมอกัน (ทุติยาวิภัตติ)
: ความหิวชื่อว่าความเดือดร้อน เพราะอรรถว่า เป็น
เครื่องบีบคั้น ก็ภิกษุนั้นย่อมขบฉันบิณฑบาตเพื่อ