หลักการแต่งไทยเป็นมคธ ป.ธ.๙ ๓๒๕ : หน้า 341/374

หลักการแต่งไทยเป็นมคธ ป.ธ.๙ ๓๒๕ อิท ขณิกมรณนฺติ วุจฺจติ ฯ ในการปรุงประโยคแบบนี้ มีข้อสังเกตดังนี้ ๑. สรรพนามที่เรียงไว้ต้นประโยคไม่มีนามตาม คือ ไม่ต้องใส่ นามซึ่งเป็นบทประธานเข้ามา แม้ว่าในสำนวนไทยจะมีก็ตาม ถ้าใส่เข้า มาด้วยถือว่าผิดความนิยม เช่น สำนวนไทยว่า “ขันธ์นี้เรียกว่ารูปขันธ์” แต่งว่า “อย ขนฺโธ วุจฺจติ รูปกขนฺโธ” ถือว่าผิด ที่ถูกต้องเป็น “อย์ วุฒิจติ รูปกขนฺโธ” ๒. ถ้าเรียง วุจจติ ไว้หน้านามที่เรียก ไม่ต้องใส่ อิติ ต่อ ท้ายนามที่เรียก ถ้ามี อิติ ต่อท้าย แม้ว่าจะถูกหลักการเรียงทั่วไป แต่ก็ถือว่าผิดความนิยมทางภาษา เช่น สำนวนไทยว่า “ทรัพย์นี้เรียกว่าอริยทรัพย์” แต่งว่า “อิท วุจฺจติ อริยธนนฺติ ฯ ถือว่าไม่ถูกความนิยม ที่ถูกต้องเป็น “อิท วุจฺจติ อริยธน์” ๓. ถ้าเรียง วุจฺจติ ไว้หลังนามที่เรียก จะต้องใส่ อิติ เข้ามารับ ถ้าไม่ใส่ อิติ เข้ามารับ ก็ถือว่าผิดความนิยมทางภาษาเช่นเดียวกัน เช่น แต่งว่า “อย์ โมฆปุริโส วุจฺจติ ฯ ถือว่าไม่ถูก ที่ถูก ต้องเป็น “อย์ โมฆปุริโสติ วุจฺจติ แต่ทั้งนี้ ใช้ได้เฉพาะในกรณีที่จะแต่งรูปประโยคเป็นแบบนี้เท่านั้น หากแต่งเป็นรูปประโยคเต็มความที่กำหนดให้แม้จะมี วุจจติ อยู่ด้วย ก็ต้องแต่งไปตามหลักการเรียงกิริยาเหมือนกิริยาคุมพากย์อื่นๆ เช่น