การขยายกรรมและบทเหตุในพระพุทธศาสนา : หน้า 255/374

เป็น = ตัวอย่างขยายกรรม : การแปลงประโยคและการล้มประโยค ๒๓๙ อานนฺทตฺเถร์ อุปสงฺกมิตวา ฯเปฯ ยาจึสุ ฯ (๑/๕๕) เย ปญฺจสตา ภิกขู ทิสาวาสิโนปิ โหนฺติ, เต วุฒิตวสสา อานนฺทตฺเถร อุปสงฺกมิตวา ยาสุ ฯ ครั้งนั้น ลิงตัวหนึ่งเห็นช้างนั้นผุดลุกผุดยืน ทำอภิสมา จาริกวัตรพระตถาคตเจ้าอยู่ ฯ เดิม = เป็น = ตัวอย่างขยายบทเหตุ อเลโก มากโฏ ต หตุถี อุฏฐาย สมุฏฐาย ตถาคตสฺส อภิสมาจาริก กโรนต์ ทิสวา...... (๑/๕๕) อเถโก มากโฎ, โย หตุ อุฏฐาย สมุฏฐาย ตถาคตสฺส อภิสมาจาริก กโรติ, ต์ ทิสวา (๑) เพิ่ม ยสฺมา ตสฺมา เข้ามาแทน ตาย ๆตา ภาเวน หรือ โต ในประโยค งตัดออกไป (๒) ศัพท์ที่เข้าสมาสกับ ตาย ตฺตา เป็นต้น ถ้าเป็นรูปกิริยา อยู่แล้วก็ให้เป็นกิริยาคุมพากย์ได้เลย โดยจะคงรูปไว้อย่างเดิม หรือ เปลี่ยนเป็นกิริยาอาขยาตก็ได้ ถ้ามีบทนามอยู่ด้วย เช่น ทินฺนทานโต ก็ให้กลับบทนามนั้นเป็นบทประธาน (๓) บทฉัฏฐีวิภัตติ ที่แปลว่า “แห่ง” ในเนื้อความตอนนั้น ให้ กลับเป็นรูปประธาน (๔) บทประธานใหญ่ ให้นำาไปไว้ในประโยค ด ตัวอย่าง