หลักการแต่งไทยเป็นมคธ : หน้า 343/374

หลักการแต่งไทยเป็นมคธ ป.ธ.๙ ๓๒๗ : ปณฺฑิโต ภิกฺขเว อานนฺโท มหาปุญโญ ภิกฺขเว อานนฺโท ยตฺร หิ นาม มยา สงฺขิตเตน ภาสิตสฺส วิตถาเรน อตฺถ์ อาชานิสฺสติ ๆ (มงคล. ๑/๑๓๐/๑๕๐) : เตส์ หิ นาม ภิกฺขเว ราชน์ อาทินนทณฑาน อาทินุนสถาน เอวรูป์ ขนฺติโสรจจ์ ภวิสฺสติ ..... (๑/๕๔) ประโยค หิ นาม ที่ไม่เป็นไปตามความนิยมนี้ คือมีกิริยาเป็น อัชชัตตนีวิภัตติตามปกติ เท่าที่เห็นมีเพียง ๒ ที่เท่านั้น และเป็น ข้อความเดียวกัน คือ : สตฺถาปิ เอว์ อตีต์ อาหริตวา ภิกขู โอวทนฺโต เต หิ นาม ภิกฺขเว ติรัจฉานคตา อญฺญมญญ์ สคารวา สมฺปติสสา วิหริสุ ฯ (อรรถกถาชาดก เอกนิบาต และ มงฺคล. ๒/๒๘๔/๒๑๕) เพาะฉะนั้น ขอให้นักศึกษาผู้จะแต่งไทยเป็นภาษามคธ โดยใช้ ประโยค หิ นาม จึงถือเอาความนิยมที่เป็นไปโดยมากเป็นดีที่สุด ซึ่ง เป็นการแสดงให้เห็นภูมิปัญญาของผู้แต่ง ว่าเข้าถึงหลักภาษามคธ อย่างไรแค่ไหน ประโยค เจ สเจ ยท ประโยค เจ สเจ ยท ในภาษามคธ มีใช้มากในปกรณ์ทั้งหลาย และมีวิธีการปรุงประโยคเฉพาะตัวแบบหนึ่ง เพราะฉะนั้นนักศึกษาจึง