การแปลงประโยคและการล้มประโยค : หน้า 247/374

อธิวาเสถ ฯ การแปลงประโยคและการล้มประโยค ๒๓๑ ความไทย : เทพยดาทั้งหลาย ก็ส่งขนมทิพย์ไปให้แก่ เดม เป็น = หรือ = พระกุมารนั้น ตลอดเวลาที่พระกุมาร ยังอยู่ท่าม กลางเรือน = ยาว อคารมชุเฌ วสิ, ตาวสฺส เทวตา ทิพฺพปูเว ปริณีสุ ฯ (๑/๑๒๖) ยาว อคารมชเฌ วสนาสุส เทวตา ทิพพปูเว ปริณีสุ ฯ ยาวสฺส อคารมชเฌ วิสนา เทวตา ทิพฺพปูเว ปริณีสุ ฯ ตัวอย่างประโยค ย ขยายบทกิริยาหรือขยายนาม บทขยายกิริยาในที่นี้ ได้แก่ บทที่สัมพันธ์เข้ากับกิริยา เช่น บทตติยาวิภัตติ ปัญจมีวิภัตติ เป็นต้น บทขยายนาม คือ บทที่ สัมพันธ์เข้ากับนาม เช่น บทฉัฏฐีวิภัตติ เป็นต้น บทเหล่านี้ ถ้ามี ประโยค ย ขยาย และต้องการล้มประโยค ย นั้นเสีย จึงทำดังนี้ (๑) ตัด ย ต ที่รับกันออกเสีย เหลือไว้แต่รูปปัจจัย หรือวิภัตติใน ประโยค ต เท่านั้น (๒) ให้เอาบทประธานในประโยค ย มาสมาสกับกิริยาเดิมของ ตน โดยให้วางกิริยาไว้ข้างหน้า แล้วนำบทสมาสนั้นมาประกอบกับปัจจัย หรือวิภัตติที่เหลือไว้ในประโยค ต (๓) บทประธานในประโยค ต จะย้ายไปไว้ต้นประโยคบ้างก็ได้