กฎเกณฑ์การเรียงประโยค ๖๙ : หน้า 85/374

กฎเกณฑ์การเรียงประโยค ๖๙ ต่อไปนี้ จักกล่าวถึงวิธีการเรียงนิบาตแต่ละศัพท์ เฉพาะที่มีกฎ เกณฑ์พิเศษออกไป วิธีเรียง น ศัพท์ ๑. เมื่อปฏิเสธกิริยาอาขยาตให้คงรูปไว้ ไม่นิยมแปลงเป็น อ หรือเป็น อน ถ้าแปลงถือว่าเป็นผิดร้ายแรง เช่น : - ปรโลก คจฺฉนต์ ปุตตรีตโร วา โภคา วา นานุคจฉันติ ฯ (ไม่ใช่ อนานุคจฉนฺติ) (๑/๖) : สรีร์ปิ อตฺตนา สุทธิ น คจฉติ ๆ (ไม่ใช่ อาจฉติ) (๑/๖) ๒. เมื่อปฏิเสธกับกิริยา นาทีปัจจัย เช่น ตวา ปัจจัยเป็นต้น และปฏิเสธ อนุต มาน ปัจจัย นิยมแปลงเป็น อ หรือเป็น อน เช่น : โภ โคตม ตุมหาก ทาน อทตวา ปูช์ อกตวา ธมฺม อสฺสุตวา... (๑/๓๑) : โส ตสฺสา อนาจิกขิตวา ว อคมาสิ ฯ : อุปาสโก ธมฺมสฺสวนนุตราย อนิจฺฉนฺโต อาคเมถ อาคเมญาติ อาห์ ฯ (๑/๑๒๑) ๓. เมื่อปฏิเสธกิริยากิตก์ที่คุมพากย์ได้ คือ อนีย ตพุพ ปัจจัย จะแปลงหรือคงไว้ก็ได้ เช่น : ตนเต ยาวชีว์ อกรณีย์ ฯ - อุฏฐาย เต ปัจจุคคมน์ กตนฺติฯ น กต ภนฺเตติ ฯ (๑/๓๖)