การวิเคราะห์ประโยคในมงคลทีปนี : หน้า 285/374

การเรียงประโยคอธิบายความ ๒๖๙ : สตฺตานํ มงฺคนฺติ อิเมหิติ มงคลาน ๆ ไม่ถูก เพราะรูปวิเคราะห์นี้ เป็น กรณสาธนะ (อิเมหิ) ดูจากสำนวนไทยว่า เป็นเหตุ บทประธานในรูปวิเคราะห์ต้องแปลว่า “แห่ง” ในรูปสำเร็จ ตัวอย่างที่ ๒ ความไทย : เจตนาอันยังวิญญัติเหล่านี้ให้ตั้งขึ้น ชื่อว่ามุสาวาท เพราะทำวิเคราะห์ว่า “เป็นเครื่องอันเขา” กล่าว เป็น ชี้แจง : คือ พูดค่าเท็จ ฯ : ตถาวิญญาติสมุฏฐาปิกา เจตนา มุสาวาโท มุสา วาทิยติ วุจฺจติ เอตายาติ กตฺวา ฯ (มงคล ๑/๒๑๕) รูปวิเคราะห์นี้เป็นรูปวิเคราะห์พิเศษ มีเฉพาะใน มงคลทีปนี วินยกถา เป็นส่วนใหญ่ คือ วางรูป วิเคราะห์ไว้ท้ายรูปสำเร็จ ถึงกระนั้นก็ตาม ยัง ต้องวางรูปแบบให้ถูกต้องรูปวิเคราะห์ทั่วไป และรูป วิเคราะห์นี้เป็นกรณสาธนะ กัมมวาจก จึงแปลว่า “เป็นเครื่องอันเขา” บทประธานในรูปสําเร็จ แปล ว่า “ซึ่ง” การวางรูปศัพท์ ท่านวางศัพท์ในรูปสำเร็จ ทุกคำไว้ในรูปวิเคราะห์ - มุสา + วาทิยติ = มุสาวาโท ถ้าแต่งเป็นอย่างอื่น เช่น - มุสา กถียติ วาทิยติ เอตาย หรือ มุสา วุจฺจติ กถียติ เอตาย รูปสําเร็จจะเป็น มุสาวาโท ไม่ได้ จะต้องเป็น มุสากถา และ มุสาวาจา ตามลำดับ