การใช้ไวยากรณ์อนุตและตูนาทีในภาษาไทย : หน้า 131/374

ไวยากรณ์และสัมพันธ์ ๑๑๕ พร้อมกันบ้าง ต่อเนื่องกันบ้าง เช่น อนุต มาน ปัจจัย มาคู่กับ ตูนาที ปัจจัย, ต ปัจจัยมาคู่กับกิริยาอาขยาต เป็นต้น ข้อนี้มีความลึกซึ้งอยู่ จัดเป็นอรรถรสของภาษาชนิดเยี่ยมยอด ทีเดียว จึงควรพยายามทําความเข้าใจ “ให้ถึง” มิฉะนั้นแล้วอาจทาให้ เสียความและเสียอรรถรสของภาษาได้ ดังจะได้แยกแยะวิธีการและ เหตุผลที่ต้องใช้อย่างนั้น พร้อมทั้งความหมายของตอนนั้นๆ ไว้พอเป็น แนวทางศึกษา ดังต่อไปนี้ (๑) อนุต มาน ปัจจัย มาคู่กับ นาที ปัจจัย (อนุต, มาน+ตูน, ตวา, ตวาน) เมื่อตัวประธานก๋าลังทํากิริยาอย่างหนึ่งอยู่ บังเอิญมีกิริยาอีก อย่างหนึ่งเกิดขึ้นมาในขณะนั้น กิริยาที่กำลังทำอยู่ท่านให้ใช้ อนุต มาน ปัจจัย กิริยาที่เกิดขึ้นในลำดับกัน ท่านให้ใช้ ดูนาที ปัจจัย ดังตัวอย่าง : โส เอกทิวส์ นหานติตถ์ คนตวา นหาตุวา อาคจฺฉนฺโต อนุตรามคฺเค สมฺปนฺนสาข์ เอก วนปป ทิสวา ฯเปฯ (๑/๓) ตามตัวอย่างนี้ อาคาฉนฺโต เป็นกิริยาที่กำลังทำ คือกำลังเดิน มา ในขณะนั้นมี ทิสวา เกิดขึ้นมาแทรก ทิสวา เป็นนาทีปัจจัย เห็นแล้ว ก็ทำกิริยาอื่นต่อไป เช่นนี้ ก็ได้ความหมายว่า ขณะกำลังเดินมานั่น แหละ จึงได้เห็น แต่ถ้าใช้กาลผิด โดยเรียงเป็นว่า ฯเปฯ นหาตวา อาคนฺตฺวา อนุตรามคฺเค สมฺปนฺนสาข์ เอก วนปปติ ทิสวา ฯเปฯ ก็จะกลายเป็น