คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ : หน้า 70/374

๕๔ คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ วิธีเรียงกิริยาปธานนัย กิริยาปธานนัย คือ กิริยาที่ประกอบด้วย นาทีปัจจัย ตามปกติ ก็เป็น ตวา ปัจจัยทำหน้าที่เป็นกิริยาคุมพากย์ในประโยค ซึ่งปกติเป็น ไม่ได้ ที่ต้องใช้กิริยาปธานนัย เพราะขณะที่เนื้อความกำลังดำเนินไปตาม ปกตินั้น เกิดมีประธานของประโยคบางส่วนแยกไปทํากิริยาอื่น แต่ ประธานบางส่วนมิได้ทําด้วย แต่ประโยคจําต้องคําเนินเรื่อยไปดังนี้ จึง นิยมใช้กิริยาปธานนัย เพื่อให้ประโยคเป็นไปไม่ขาดสาย เท่าที่สังเกตดู วิธีใช้กิริยาปธานนัยในปกรณ์ต่างๆ สรุปแล้วมี ๓ ลักษณะ คือ ลักษณะที่ 0 ตอนแรกประธานของประโยคจะเป็นบุคคลก็ตาม เป็นสิ่งของก็ ตามอยู่รวมกันเป็นหมวดเป็นหมู่ และทำกิริยาอาการร่วมกันเรื่อยมา แต่ ตอนหลังประธานเหล่านั้น มีบางส่วนแยกไปทำกิริยาอย่างอื่น กิริยา ที่ทำร่วมกันของประธานจึงต้องหยุดลงกระทันหัน ต่อไปก็เป็นกิริยา เฉพาะของประธานที่แยกตัวออกมา ยกตัวอย่างเช่น แม่น้ำสายหนึ่งไหลมาจากทิศเหนือสู่ทิศใต้ผ่าน เกาะแก่งเรื่อยมา ภายหลังมาแยกเป็น ๒ สาย สายหนึ่งไหลไปทาง ทิศใต้เรื่อยไป อีกสายหนึ่งแยกไหลไปทางทิศตะวันออก จะเห็นได้ว่า ตอนแรกมาด้วยกัน ตอนหลังจึงแยกกัน กิริยาสุดท้ายแม่น้ำไหลมา ก่อนแยกกันนั้นจัดเป็นกิริยาปธานนัย ขอให้พิจารณาประโยคต่อไปนี้ : อุโภปิ (ตาปสา) สาราณีย์ กถ กเกตวา, สยนกาเล