กฎเกณฑ์การเรียงประโยคในบาลี : หน้า 89/374

กฎเกณฑ์การเรียงประโยค ๗๓ ข้อสังเกต ๒ ประการนี้ ขอนักศึกษาได้ใคร่ครวญดูในปกรณ์ทั้ง หลายเทียบเคียง เพื่อความเปรื่องปราชญ์แห่งปัญญา วิธีเรียง จ ศัพท์ จ ศัพท์ ที่ทำหน้าที่ควบบทหรือควบพากย์นั้น มีวิธีการเรียงสลับ ซับซ้อนและยุ่งยากที่สุดศัพท์หนึ่ง การวางศัพท์นี้ลงในประโยคต้อง พิถีพิถันและให้ถูกต้องชัดเจนที่สุด หากว่าวางผิดที่หรือวางคลุมเครือแล้ว จะทําให้เนื้อความเปลี่ยนไปได้ นักศึกษาจึงควรทําความเข้าใจในการ เรียงศัพท์นี้ ด้วยการสังเกตดูที่ท่านใช้อยู่ทั่วๆ ไป รวมทั้งสังเกตข้อพิเศษยกเว้น อันต่างจากกฎเกณฑ์ด้วย ก็จะ ทำให้เข้าใจเรื่องนี้ได้อย่างถูกต้อง ถ่องแท้ และเรียงได้ถูกต้องในเมื่อ จะต้องแต่งประโยคบาลีเอง วิธีเรียง จ ศัพท์ พอประมวลได้ ดังนี้ ๑. เมื่อควบบท นิยมวางไว้หลังบทที่ตนควบทุกตัวไป หรือจะ เรียงไว้เฉพาะบทสุดท้ายก็ได้ เช่น : ตสฺมี สมเย สตฺถา ฯเปฯ วิหรติ, มหาชน สคคมคเค จ โมกขมคเค จ ปติฏฐายมาโน ฯ (๑/๔) : อห์ พุทธญฺจ ธมฺมญฺจ สงฆญจ สรณ์ คโต ฯ : ตโต ภทฺทิโย สกุยราชา อนุรุทโธ อานนฺโท ภค กิมพิโล เทวทตฺโต จาติ อิเม ฉ ขตฺติยา... (๑/๑๒๗)