การเรียงประโยคและการเปรียบเทียบ : หน้า 271/374

การเรียงประโยคอธิบายความ ๒๕๕ เป็นต้น (๓) ในกรณีที่มีการเปรียบเทียบเป็นประโยคอุปมาอุปไมยซึ่งมี สำนวนไทยว่า “เปรียบเหมือน, เหมือน, ดังเช่น, เปรียบดัง” มีข้อความที่ควรศึกษาและคำนึงถึงหลายประการ เช่น ๓.๑ จะใช้ศัพท์อะไรให้ตรงกับสำนวนไทยนั้น ในบรรดาศัพท์ เหล่านี้ คือ อิว วิย ยถา ยถา ยถา-ตถา เสยฺยถาปิ ๓.๒ ต้องเข้าใจความหมายในประโยคว่า เป็นการเปรียบ เทียบอะไร เปรียบทำนองไหน เปรียบกับบทไหนใน ประโยค ๓.๓ ต้องประกอบกับศัพท์อย่างไร แล้ววางไว้ตรงไหนใน ประโยค ๓.๔ จะต้องใส่ศัพท์เต็มประโยคหรือควรละศัพท์ใดไว้ ไม่ ต้องใส่เข้าไป แต่สามารถรู้ได้ว่าได้ละศัพท์ใดไว้ ในปกรณ์ทั้งหลาย ที่มีการเปรียบเทียบเช่นนี้ ท่านมีวิธีใช้ศัพท์และ วางศัพท์ไม่แน่นอนตายตัวว่าจะต้องเป็นศัพท์นี้เท่านั้น หรือจะต้องวางไว้ ตรงนั้นเท่านั้น ใช้อย่างอื่นเป็นผิด แต่เมื่อท่านใช้ไว้แล้ว ก็สามารถรู้ ความหมายได้ทันที ดังนั้น จึงไม่อาจวางกฎระเบียบที่ตายตัวลงไปได้ใน เรื่องนี้ แต่ก็พอชี้แจงเป็นแนวทางได้ ดังต่อไปนี้ ๑. ในประโยคเดินเรื่องหรืออธิบายความธรรมดา ถ้ามีการเปรียบ เทียบในระหว่างประโยค และศัพท์ที่เปรียบนั้น มีลักษณะเป็นวิเสสนะ ของบทประธานในประโยคนั่นเอง มิได้เป็นศัพท์นามที่เป็นตัวประธานใหม่ ลักษณะเช่นนี้พึงปฏิบัติดังนี้