คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ : หน้า 342/374

๓๒๖ คู่มือวิชาแปลไทยเป็นมคธ ป.ธ.๔-๙ - อย ขนฺโธ รูปกฺขนฺโธติ วุจฺจติ ฯ หรือ อย ขนฺโธ วุจจติ รูปกฺขนฺโธติ ฯ ยสุมา อยู่ อิเมหิ เถรกรณธมฺเมหิ สมนฺนาคโต โหติ, ตสุมา เถโรติ วุจฺจติ ฯ ต ภควตา วุจฺจติ อริยธนนฺติ ฯ หรือ ต ภควตา อริยธนนุติ วุจฺจติ ฯ ประโยค หิ นาม “ประโยค หิ นาม” หรือที่โบราณเรียกชื่อเต็มว่า “ประโยค ภวิสสันติ หิ นาม” ถือว่าเป็นประโยคพิเศษในภาษามคธ เพราะมี ลักษณะการปรุงประโยคผิดไปจากประโยคทั่วไป กล่าวคือ ประโยคที่มี หิ นาม วางไว้ต้นประโยค นิยมปรุงกิริยาคุมพากย์ในประโยคนั้นเป็น รูปภวิสสันติวิภัตติ แม้ว่าเนื้อความจะไม่บ่งบอกว่าเป็นอนาคต แต่เวลา แปลจะต้องแปลเป็นอดีต คือแปลเป็นอัชชัตตนีวิภัตติ ประโยค หิ นาม จึงถือว่าเป็นประโยคพิเศษในภาษามคธที่ น่าจะต้องศึกษาให้รู้ เมื่อเห็นรูปประโยคแบบนี้เข้าจะได้แปลได้ถูกและ ได้ใจความตามที่ต้องการ ประโยค หิ นาม นี้ มีที่ใช้มากในพระไตรปิฎก โดยเฉพาะในพระวินัยปิฎก แม้ในปกรณ์อื่นๆ ก็มีใช้ทั่วไป ตัวอย่างเช่น : กถ หิ นาม อายสุมา ธนิโย กมมารบุตโต รญฺโญ ทารูนิ อทินน์ อาทิยิสสติ ฯ (วิ.มหา, ๑/๔๓/๔๒)